“ปันปั่น” อีกก้าวของรถถีบไทย

ตามหลักฐานที่ปรากฎ “รถถีบหรือจักรยาน” ได้รับการนำเข้ามาครั้งแรกในประเทศไทย ในช่วงเวลาประมาณ พ.ศ. 2420 หรือตรงกับรัชสมัยของรัชกาลที่ 5 หากนับถึงปัจจุบัน คนไทยได้ทำความรู้จักกับยานพาหนะชนิดนี้ล่วงเวลามาแล้วกว่า 136 ปี หากมองเพียงตัวเลขของเวลา อาจกล่าวได้อย่างไม่เกินไปนักว่าคนไทยเรา น่าจะมีความสนิทสนมคุ้นเคยกับรถจักรยาน เป็นเหมือนพี่ เหมือนน้อง และเพื่อนเก่าแก่ มากที่สุดชนิดหนึ่งหากเทียบกับ “ยานพาหนะสมัยใหม่” ชนิดอื่น ๆ แต่ในปัจจุบัน คนไทยกับจักรยานกลับมี “ระยะห่าง” ของความเป็นเพื่อนมากกว่าที่ควรจะเป็น อาจเนื่องมาจากการพัฒนา(แบบไร้ทิศทาง) ของระบบการคมนาคมขนส่งของไทย ก่อให้เกิดปริมาณรถยนต์ที่มากขึ้นเต็มท้องถนน จนในที่สุดก็ได้บดบังและผลักไสให้ ระบบยานพาหนะแรงคนไม่ว่าจะเป็น รถสามล้อลาก รถม้า และแน่นอนรวมไปถึงจักรยานสูญสิ้นไปจากท้องถนนไทย เราจึงเหมือน “เพื่อนเก่า” ที่ต่างก็ลืมเลือนกันไปในที่สุด

(ขอบคุณภาพจักรยานเก่า ๆ จาก http://www.thaiscooter.com มาก ๆ นะครับ)

ย้อนข้ามเวลากลับมาสู่ยุคปัจจุบัน “ปันปั่น” หรือโครงการเช่า-ยืมจักรยานได้ก่อกำเนิดขึ้นเพื่อเป็นอีกทางเลือกของการเดินทางท่ามกลาง สภาพสังคม ที่จักรยานได้ (เกือบ) สูญหายไปโดยสมบูรณ์จากท้องถนนในเมืองใหญ่ ที่เต็มไปด้วยรถยนต์มากมาย เพื่อมุ่งหวังจะเติมเต็มช่องว่างในการเดินทางให้กับคนกรุงเทพฯ ด้วยการเชื่อมโยงการเดินทางด้วยจักรยานเข้ากับขนส่งมวลชนสาธารณะขนาดใหญ่ ซึ่งในห้วงช่วงเวลาที่ผ่านมา ทางไซต์-สเปซิฟิค ได้มีโอกาสไป “ทดลอง” ใช้บริการจึงนำมาเขียนเป็นบทความดังกล่าวเพื่อ “ปัน” ความคิด และความรู้สึกที่มีต่อโครงการดังกล่าว ให้ทุกคนได้รับทราบกัน

สำหรับลักษณะของโครงการจะประกอบไปด้วยสถานีจักรยานและมีสำหรับยืมคืน จำนวน 8 คัน จอดอยู่ในแท่นล็อค พร้อมตู้ยืมอัตโนมัติและในขณะเดียวกันภายในสถานีก็จะมีน้อง ๆ ทีมงานที่น่ารัก อีกประมาณ 2 คนที่จะช่วยเหลืออำนวยความสะดวกในการยืม-คืน ติดต่อสอบถาม รวมไปถึงสมัครสมาชิกแรกเข้าหรือติดต่อในรายละเอียดต่าง ๆ  ให้กับผู้มาใช้บริการ (น้อง ๆ ยิ้มแย้ม น่ารัก ตั้งใจให้บริการ แม้ว่าอากศภายนอกจะร้อนมากก็ตาม ขอชื่นชมตรงนี้จากใจครับ)

ในปัจจุบัน (กุมภาพันธ์ 2556) มีสถานีโครงการปันปั่นทั้งหมด 4 สถานี ได้แก่ สถานี จามจุรีสแควร์ สถานีจุฬา 1 (หน้าคณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) สถานีจุฬา 2 (หน้าสำนักงานจัดการทรัพย์สินแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) และสถานีสยามสแควร์ (หน้าธนาคารกรุงเทพ) โดยในเวลาอันใกล้ทางโครงการจะขยายสถานีเป็น 50 สถานี ครอบคลุมย่านสำคัญในกรุงเทพฯ อันได้แก่ สยาม สามย่าน สีลมและสาทร นั่นหมายความว่า เราสามารถที่จะยืม-คืนจักรยานได้อย่างสะดวก ให้บริการได้ทั่วถึงไม่ว่าจะเป็น นิสิต นักศึกษา พนักงาน ประชาชนทั่วไปและนักท่องเที่ยว

สำหรับขั้นตอนในการยืมจักรยาน ในขั้นตอนแรกสุด ผู้ใช้บริการ “จำเป็น” ต้องมีบัตรสมาชิก ก่อนสำหรับการสมัคร สามารถสมัครใช้บริการได้ กับ น้อง ๆ ทีมงานที่สถานีจักรยานตามที่ได้กล่าวไว้ข้างต้น โดยสิ่งต้องเตรียมไปก็คือ “บัตรประชาชน” (ชาวต่างประเทศใช้หนังสือเดินทาง) และเงินจำนวน 320 บาท  ซึ่งค่าใช้จ่ายในการสมัคร ประกอบด้วย

1. ค่าธรรมเนียมการออกบัตร 120 บาท (จ่ายเพียงครั้งเดียว)
2. ค่าสมาชิกรายปี 100 บาท (มีอายุ 1 ปี)
3. มูลค่าบัตรที่เติมไว้ล่วงหน้าสำหรับใช้บริการ 100 บาท

สำหรับขั้นตอนสมัครก็ไม่ได้ยุ่งยากครับ เพียงนำบัตรประชาชนไปยื่นกับน้อง ๆ พร้อมแจ้งความจำนงที่จะสมัครสมาชิก เราก็จะได้รับเอกสารมากรอกรายละเอียดต่าง ๆ ครับ

เมื่อกรอกเรียบร้อยน้อง ๆ ทีมงานก็จะให้ถ่ายรูปลงทะเบียนในระบบ กำหนดรหัสผ่านบัตร(password) ขั้นตอนดังกล่าวใช้เวลาประมาณ 15 นาที เมื่อดำเนินการแล้วเสร็จ เราก็จะได้บัตรน่าตาน่ารักอย่างที่เห็นครับ

ขั้นตอนการยืมจักรยานก็ไม่ยุ่งยาก เพียงเดินหาตู้ยืมอัตโนมัติ นำบัตรมาสัมผัสที่ตู้ ใส่รหัสบัตรส่วนตัว กดเลือกหมายเลขจักรยานที่ตนเองตรวจสอบความเรียบร้อยหรือตนเองชอบ เมื่อกดเลือกจักรยานที่ตัวเองเลือก จะมีไฟสัญญาณขึ้น หลังจากนั้นเพียงเรานำบัตรสมาร์ทการ์ดไปแตะที่แท่นล็อคจักรยาน จักรยานคันดังกล่าวจะได้รับการปลอดล็อค พร้อมที่จะให้เราใช้งานทันที (มาถึงตรงจุดนี้ผู้อ่านบางท่านคงสงสัยว่า หากได้รับจักรยานแล้วพบว่าจักรยานชำรุด เราสามารถที่จะเสียบจักรยานดังกล่าวกลับเข้าสู่แท่นล็อคจักรยานแล้วเลือกจักรยานคันใหม่ได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่ายใด ๆ

อย่างไรก็ตามโดยภายในระบบตู้ยืมอัตโนมัติเราสามารถที่จะตรวจสอบยอดเงินคงเหลือ หรือเติมเงินการใช้บริการได้ด้วยเช่นกัน 

(ขอบคุณภาพจักรยานจาก http://www.punpunbikeshare.com)

เส้นทางที่เราเลือกปั่นคือเริ่มจาก จามจุรีสแควร์ มุ่งหน้าเข้าสู่ถนน อังรีดูนังต์ วกเข้าจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เข้าสู่ถนนพญาไท  ผ่านหน้ามาบุญครอง วกเข้าสู่ สยาม สแควร์ กลับเข้าสู่ ถนนอังรีดูนังต์ อีกครั้งแล้วไปสิ้นสุดที่สถานียืม-คืน สถานีสยาม

ตามที่ทราบโดยทั่วกันว่าเส้นทางดังกล่าว ถือเป็นถนนกลางเมืองที่มีรถค่อนข้างพลุกพล่าน ตลอดทั้งวัน ยิ่งในช่วงชั่วโมงเร่งด่วน การจราจร ถือว่าค่อนข้างจะอันตรายมาก ๆ สำหรับคนขี่จักรยาน (ทางโครงการไม่มีหมวกนิรภัยให้บริการนะครับ)การขี่บนถนนจึงถูกเบียดหรือปาดหน้าจากรถยนต์ตลอดเวลา จึงอยากจะฝากถึงผู้ที่ขี่จักรยานไม่เก่งมากนัก อาจจะต้องเพิ่มความระวังเป็นพิเศษ รวมไปถึงควรแต่งกายด้วยชุดที่รัดกุมสักเล็กน้อย เพราะหากนิสิตนักศึกษาหญิงปั่น กระโปรงยาวอาจเกิดการเกี่ยวกระชากกับรถยนต์ที่ขับผ่านไปมาอย่างรวดเร็วได้ ซึ่งถือว่าอันตรายพอสมควร

สำหรับจักรยานนั้น ถือว่าขี่ได้นุ่มนวล อาจมีข้อเสียเล็กน้อยที่จักรยานที่เราทดลอง เบรกล้อหลังมีปัญหาเล็กน้อย จึงทำให้ไม่สามารถหยุดรถได้อย่างมีประสิทธิภาพ ต้องใช้ความระมัดระวังเล็กน้อยในการขับขี่

นอกจากจะต้องหลบรถยนต์ ผู้ขับขี่ก็ควรระมัดระวัง ผู้คนที่เดินเท้าตามข้างทางด้วย เพราะว่าอย่างที่ได้กล่าวไว้ในข้างต้น ว่าโครงการดังกล่าวตั้งอยู่ในเขตที่มีผู้คนสัญจรไปมาอย่างหนาแน่น

หลังจากที่ขับขี่ลัดเลาะตามเส้นทางพอสมควรแล้ว พวกเราก็ได้เดินทางมาถึงสถานีที่พวกเราตั้งจุดหมายว่าจะมาคืนจักรยานนั่นก็คือสถานีสยาม หน้าตาสถานีก็มีหน้าตาเฉกเช่นเดียวกับสถานีอื่น ๆ วิธีการคืน ก็เพียงแค่เข็นจักรยานเข้าไปชนกับที่ล็อคจักรยานที่ว่าง ตัวล็อคก็จะทำการล็อคจักรยาน จักรยานจะถูกบันทึกเข้าสู่ระบบ เป็นอันเสร็จสิ้นกระบวนการยืม-คืน โดยผู้เช่าไม่ต้องรับผิดชอบต่อความเสียหายหรือสูญหายของรถจักรยาน ที่เกิดขึ้นหลังจากเราได้นำรถจักรยานส่งคืนเข้าสู่ระบบเรียบร้อยแล้ว

โครงการ “ปันปั่น” ถือเป็นโครงการที่ได้ฟื้นชีวิตให้จักรยานหรือรถถีบไทย ให้กลับมามีพื้นที่บนเวทีของยานพาหนะทางเลือกอีกครั้ง ซึ่งหากเราย้อนมองดูในห้วงช่วงเวลาที่กรุงเทพเราก้าวเข้าสู่ความทันสมัย เราต่างละเลยและลืมเลือน การพัฒนาระบบการเดินทางที่เรียบง่าย แต่สามารถขับเคลื่อนสังคมได้อย่างยั่งยืน ไม่ว่าจะเป็นสุขภาพ สิ่งแวดล้อม ความสุขและความสวยงามของเมือง อย่างไรก็ตามก้าวต่อไปของ “ปันปั่น” นอกเหนือจากการพัฒนาระบบของตนเองให้สมบูรณ์มากขึ้นแล้ว โครงการดังกล่าวยังคงต้องการการพัฒนา ผังเมือง ระบบทางเท้า รวมไปถึงเส้นทางในการขับขี่ด้วยเช่นกัน เพราะนั่นหมายถึงความปลอดภัยของผู้ใช้บริการ และสิ่งสำคัญเหนืออื่นใด การพัฒนา “วินัย” ของผู้ใช้รถบนท้องถนนย่อมเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด ที่จะนำมาซึ่งความปลอดภัยของผู้ขับขี่ยานพาหนะและความสุขของผู้ใช้ถนนอย่างยั่งยืน หากพัฒนาอย่างถูกต้องและจริงจัง พวกเราก็อาจจะมีโอกาสที่จะเห็น “เพื่อนเก่า” กลับมามีชีวิตชีวาอีกครั้ง ให้สมกับที่ “คนไทย”ได้รู้จัก “เพื่อนรถถีบ” ชนิดนี้ซี๊ย่ำปึ๊กกันมาร้อยกว่าปี

ชื่อโครงการ
โครงการจักรยานสาธารณะปันปั่น
เจ้าของโครงการ
กรุงเทพมหานคร
ผู้ดำเนินโครงการ 
กิจการค้าร่วม เอสบีเอส (Smart Bike Service)
พื้นที่ให้บริการ
ถนนสาทรเหนือ ถนนสาทรใต้ ตลอดสาย
ถนนพระราม 4 ตั้งแต่แยกสะพานลอยไทย-เบลเยี่ยม ถึงแยกสามย่าน
ถนนพญาไท ตั้งแต่แยกสามย่าน ถึงแยกปทุมวัน
ถนนพระราม 1 ตั้งแต่แยกปทุมวัน ถึงแยกราชประสงค์
ถนนราชดำริ ตั้งแต่แยกราชประสงค์ ถึงแยกศาลาแดง
ถนนสีลม ตั้งแต่แยกศาลาแดง ถึงแยกตัดกับถนนนราธิวาส
ถนนนราธิวาส ตั้งแต่แยกตัดกับถนนสีลม ถึงแยกตัดกับถนนสาทร
ถนนวิทยุ ตั้งแต่แยกสะพานลอยไทย-เบลเยี่ยม ถึงแยกเพลินจิต
ถนนเพลินจิต ตั้งแต่แยกตัดกับถนนวิทยุ ถึงแยกราชประสงค์
จำนวนสถานีจอด
50 สถานี
จำนวนแท่นจอด
8 แท่น ต่อ 1 สถานี
จำนวนรถจักรยาน
330 คัน
อัตราค่าใช้บริการ
15 นาทีแรก ไม่คิดค่าบริการ
หลังจาก 15 นาที จนถึง 1 ชั่วโมง คิดค่าบริการ 10 บาท
ชั่วโมงที่ 1-3 คิดค่าบริการ 20 บาท
ชั่วโมงที่ 3-5 คิดค่าบริการ 40 บาท
ชั่วโมงที่ 5-6 คิดค่าบริการ 60 บาท
ชั่วโมงที่ 6-8 คิดค่าบริการ 80 บาท
เกิน 8 ชั่วโมง คิดค่าบริการ 100 บาท
* เศษของชั่วโมง คิดเป็น 1 ชั่วโมง
มากกว่า 24 ชั่วโมง ระบบจะทำการออกรายงานให้เจ้าหน้าที่ทำการติดต่อผู้ใช้บริการให้นำรถจักรยานกลับคืนสู่ระบบ และต้องเสียค่าปรับ 500 บาทต่อวัน (ไม่รวมค่าบริการ) ทั้งนี้เพื่อให้การหมุนเวียนของรถจักรยาน เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
คุณสมบัติผู้ใช้บริการ
คุณสมบัติของผู้ใช้บริการให้มีอายุไม่น้อยกว่า 18 ปีบริบูรณ์ ในวันที่สมัครใช้บริการ ผู้ใช้บริการต้องสมัครลงทะเบียนเป็นผู้ใช้บริการจักรยานสาธารณะปันปั่น ด้วยตนเอง โดยใช้บัตรประจำตัวประชาชน บัตรข้าราชการ หรือหนังสือเดินทาง และได้ชำระค่าธรรมเนียมและค่าบริการล่วงหน้าตามที่โครงการกำหนด