เจ้าจอมเอิบ ผู้ถ่ายภาพในหลวงรัชกาลที่ 5 ทรงกับข้าว (ฉบับปรับปรุงใหม่)

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ท่านทรงมีพระมเหสี, พระราชา และพระสนม ถึง 92 คน  แต่ 1 ใน 92 ที่ทรงโปรดปรานมากที่สุดคนหนึ่งคือ เจ้าจอมเอิบผู้มีสิริโฉมงดงามและเก่งในหลายเรื่อง

เจ้าจอมเอิบ อยู่ในกลุ่มเจ้าจอมก๊ก อ.(คือพี่น้องมีชื่อด้วยพยัญชนะ อ)  คือลูกสาวสกุลบุนนาคที่ได้เป็นฝ่ายใน   เป็นธิดาของเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค)ซึ่งเป็นบุตรของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์     ก่อนหน้านี้ท่านได้เป็นเจ้าเมืองเพชรบุรี  เจ้าจอมเอิบได้รับเลือกเป็นนางมยุรฉัตรเข้าในกระบวนแห่โสกันต์สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าบริพัตร์สุขุมพันธุ์  เสร็จงานแล้วถวายตัวเป็นข้าฝ่ายใน พศ.2434 ขณะนั้นอายุได้ 12 ปี และได้อยู่ในวังกับเจ้าจอมมารดาอ่อนผู้เป็นพี่สาวจนได้เป็นเจ้าจอม  เนื่องจากเจ้าจอมเอิบนั้นเป็นผู้ที่มีสิริโฉมงดงามที่สุดในบรรดาพี่น้อง  กล่าวกันว่าท่านเจ้าจอมเอิบนั้นมีคุณสมบัติตรงตามตำราหญิงงามอันเป็นที่นิยมแห่งยุคสมัยนั้นทีเดียว  กล่าวคือที่หน้าตาที่อ่อนหวานงดงามเยือกเย็น   กล่าวกันอีกว่าท่อนแขนของท่านเจ้าจอมเอิบนั้นงดงามกลมกลึงราวกับลำเทียน  จึงเป็นที่โปรดปรานของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นพิเศษ  ได้ตามเสด็จไปแปรพระราชฐานประพาสหัวเมืองเหนือ เมื่อ พศ.2444  หรือไปประทับที่พระราชวังบางปะอิน เมื่อ พศ.2445  และเสด็จประพาสต้นเมื่อ พศ.2447 เป็นผู้ถวายงานอย่างใกล้ชิด จนกระทั่งสิ้นรัชกาล เช่นเดียวกับเจ้าจอมเอี่ยมผู้เป็นพี่สาวแท้ๆ

เจ้าจอมเอิบ มีความสามารถในการใช้กล้องถ่ายภาพ สามารถถ่ายภาพ และล้างรูปได้ด้วยตัวเอง เป็นช่างภาพสมัครเล่นในราชสำนัก ซึ่งได้ถ่ายภาพพระบรมฉายาลักษณ์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และพระฉายาลักษณ์ของเจ้านายหลายพระองค์

เจ้าจอมเอิบ โปรดการถ่ายภาพมาก ซึ่งในหนังสือเจ้าจอมก๊ก อ. ระบุว่าท่านได้ถ่ายภาพไว้เป็นอัลบั้ม เราจึงได้เห็นภาพรัชกาลที่ 5 นั่งข้างเจ้าจอมเอิบและบุตรภายในบ้านแบบสบายๆ และภาพที่มีชื่อเสียงภาพหนึ่งคือ ภาพพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงกับข้าวแบบลำลองที่พระตำหนักเรือนต้น พระที่นั่งวิมานเมฆครับ

ทรงกับข้าวแบบลำลองที่พระตำหนักเรือนต้น พระที่นั่งวิมานเมฆ เท่าที่ทราบท่านทรงทอดปลาทูครับ

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ซ้าย เจ้าจอมเอิบ  กลาง เจ้าจอมอาบ ขวา เจ้าจอมเอื้อน

  เจ้าจอมเอิบนั่งร่วมโต๊ะเสวยกับพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

รูปนี้เจ้าจอมเอิบกำลังถ่ายรูปเจ้าพระยาสุรพันธ์ ผู้บิดา

ภาพประกอบ: คนกลางเจ้าจอมเอิบทรงยืนถือภาชนะ ถ่ายที่ห้องเครื่องพระที่นั่งวิมานเมฆ

 มีบันทึกในพระราชปรารภในพระราชหัตถเลขาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวถึงเจ้าจอมเอิบว่า “ทำไมจึงเห็นหน้าเจ้ามากกว่าใครๆ หมด  เห็นจะเปนด้วยอยู่กันมานาน  ฝันก็ฝันถึงเจ้าร่ำไป”  ครั้งเมื่อทรงส่งตุ้มหูไข่นกการเวกพระราชทานเจ้าจอม ม.ร.ว.สดับ  ก็พระราชทานแก่เจ้าจอมเอิบด้วย ๑ คู่ “ตุ้มหูคู่หนึ่งเปนไข่นกการเวกเหมือนกัน  ฉันได้ซื้อที่เมืองนีศส่งทางไปรสนีย์ให้สดับ.. ...ฉันได้ส่งไปอีกคู่ ๑ สำหรับให้เอิบจากปารีสรวมเป็นสองคู่ด้วยกัน” 

 เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต  เจ้าจอมเอิบได้พำนักอยู่ที่ตำหนักในวังสวนสุนันทา  ต่อมาภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ได้ย้ายไปมาอยู่ที่เรือนสร้างใหม่ริมคลองสามเสน กับถนนสามเสน โดยท่านได้สร้างบนที่ดินพระราชทานแก่เจ้าจอมก๊กออ  รวมทั้งตัวท่านด้วย ต่างได้รับพระราชทานกันคนละแปลง เป็นสัดส่วน เรียกว่า "สวนนอก"(แต่ละสวนจะมีชื่อเรียกต่างๆ กันไป วังของเสด็จพระองค์หญิงทั้งสองพระองค์พระราชธิดาในท่านเจ้าจอมมารดาอ่อนนั้น มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการว่า วังสวนปาริจฉัตก์ หรือ สวนท่านอ่อน ส่วนที่เป็นของท่านเจ้าจอมน้องๆทั้งสี่ท่านที่เหลือ ก็เรียกว่า สวนท่านเอิบ สวนท่านอาบ สวนท่านเอื้อน และสวนท่านเอี่ยม ตามลำดับ

ภาพนี้ถ่ายตอนอายุมากแล้วแต่ไม่ทราบอายุ

เจ้าจอมเอิบ ในรัชกาลที่ ๕ ถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 11 สิงหาคม พ.ศ. 2487 ที่บ้านราชบูรณะ  สิริอายุ 65 ปี

            เป็นยังไงบ้างครับเพื่อนๆ ได้อ่านจบแล้ว  รู้สึกประทับใจเจ้าจอมเอิบบ้างหรือเปล่าครับ  ผมก็เพิ่งทราบเหมือนกันครับว่าภาพที่ในหลวงรัชกาลที่ 5 ทรงนั่งทอดอาหารที่ริมระเบียงเป็นฝีมือถ่ายภาพของเจ้าจอมเอิบ  ซึ่งผมเชื่อว่าภาพนี้เจ้าจอมท่านคงล้างและอัดรูปเองด้วยเช่นกัน  เป็นผู้หญิงที่สวยและก็เก่งด้วยในหลวงรัชกาลที่ 5 ท่านถึงได้ทรงรักมากคนหนึ่ง  แต่บั้นปลายชีวิตไม่รู้ว่าท่านจะว้าเหว่เพียงใดที่ขาดผู้เป็นที่รัก อีกทั้งยังต้องปรับสภาพกับการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ.2475  สำหรับวันนี้คงต้องลาก่อนแล้วพบกันใหม่ครับ

หมายเหตุ  ต้องขออภัย ณ ที่นี้สำหรับภาพเจ้าจอมเอิบที่อยู่ด้านบนสุด  ซึ่งอยู่เหนือกว่าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5  แต่ด้วยการวางภาพตามลำดับเนื้อหา  ซี่งก็พยายามนำไว้แค่ภาพเดียว  จึงเรียนมาด้วยความเคารพ

เรียบเรียงโดย  พรชัย  สังเวียนวงศ์  (mata)

ภาพประกอบ  Wikipedia.org, reurnthai.com, Google.co.th