เจ้าพระยาคนสุดท้ายของประเทศไทย

 เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ (จิตร ณ สงขลา)

        มหาอำมาตย์เอก เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ (จิตร ณ สงขลา) (30 ตุลาคมพ.ศ. 2428 - 25 กันยายน พ.ศ. 2519) ขุนนาง 5 แผ่นดิน อดีตประธานศาลฎีกาเสนาบดีกระทรวงยุติธรรม และรัฐมนตรีหลายกระทรวง เคยดำรงตำแหน่ง ประธานรัฐสภา และ ประธานสภาผู้แทนราษฎร ได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งองคมนตรี ประธานองคมนตรี เจ้าพระยาคนสุดท้ายของประเทศไทย

 เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ เกิดวันที่ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2428 ในแผ่นดิน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เกิดที่บ้านพระยาสุนทรานุรักษ์ (เนตร ณ สงขลา) ตำบลบ่อยาง อำเภอเมืองสงขลา จังหวัดสงขลา เป็นบุตรพระอนันตสมบัติ (เอม) ผู้ช่วยราชการเมืองสงขลา มารดาของท่านคือ ท่านเชื้อ ธิดาของหลวงอุปการโกศากร (เวท วัชราภัย) มีพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน 9 คน เป็นพี่ชาย พระยามานวราชเสวี(ปลอด ณ สงขลา) เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ สมรสกับ ท่านผู้หญิงน้อม (พหลโยธิน) มีบุตรธิดา 9 คน

 เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ สำเร็จการศึกษาวิชากฎหมายในสำนักเกรย์อิน กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ในพระอุปถัมภ์ของกรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ หลังจากรับราชการในกระทรวงยุติธรรม ได้รับบรรดาศักดิ์เป็นพระจินดาภิรมย์ราชสภาบดี และต่อมาเป็น มหาอำมาตย์โท พระยาจินดาภิรมย์ราชสภาบดี เมื่อปี พ.ศ. 2459 โดยดำรงตำแหน่งเป็น ประธานศาลฎีกา ต่อมาในปี พ.ศ. 2461 พระยาจินดาภิรมย์ฯ ได้รับโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งองคมนตรี ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว และต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2474 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนบรรดาศักดิ์ขึ้นเป็น เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ ดำรงตำแหน่ง เสนาบดีกระทรวงยุติธรรม นับเป็นขุนนางชั้นสูงระดับ "เจ้าพระยา" คนสุดท้ายในประวัติศาสตร์ไทย

 ภายหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ มีบทบาทในคณะรัฐมนตรีหลายคณะ โดยดำรงตำแหน่งเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม กระทรวงการต่างประเทศ กระทรวงสาธารณสุข และ กระทรวงการคลัง ภายหลังพ้นภารกิจทางการเมืองแล้ว ได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งองคมนตรี และเคยดำรงตำแหน่ง ประธานองคมนตรี ในรัชกาลปัจจุบัน

 นอกจากได้รับราชการและทำงานด้านการเมือง เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศยังมีความสำคัญกับวงการประกันชีวิตของไทย โดยเมื่อ ปี พ.ศ. 2489 ได้เป็นผู้ก่อตั้ง และประธานคนแรก ของ บริษัท ไทยประกันชีวิต จำกัด ซึ่งเป็นบริษัทประกันชีวิตแห่งแรกของไทย ที่ก่อตั้ง และบริหารงานโดยคนไทย และยังคงดำเนินกิจการต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน

 เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2519 สิริอายุได้ 90 ปี 11 เดือน 8 วัน หลังจากรับราชการทั้ง ด้านตุลาการ บริหาร นิติบัญญัติ และองคมนตรี รวมทั้งสิ้นถึง 72 ปี