เนื่องจากบทความเรื่อง "พบสุสานราชินีเผ่ามายา ในกัวเตมาลา" มีผู้อ่านอยากทราบต้นเหตุของการล่มสลายของของอาณาจักรมายาอันรุ่งเรื่อง   จึงได้ค้นหาข้อมุลและเรียบเรียงใหม่ให้กระชับและเข้าใจได้มาให้อ่านครับ

อาณาจักรมายามีความเจริญรุ่งเรืองมากในอดีต  แต่ทำไมถึงได้ล่มสลายมีอายุอยู่เพียง 5 ศตวรรษเท่านั้นเอง  มีหลายทฤษฎีั้เช่น การเกิดโรคระบาดอย่างหนัก  การถูกคุกคามจากสเปนในศตวรรษที่ 16 (จากหลักฐานที่ปรากฏจากบันทึกของชาวสเปนในสมัยนั้น)  ซึ่งการล่มสลายเป็นปริศนามานานหลายศตวรรษแล้วจนกระทั่งถึงปัจจุบัน  แต่เมื่อไม่นานมานี้ ทอม เชฟเวอร์ นักโบราณคดีหนึ่งเดียวขององค์การนาซาจากศูนย์การบินอวกาศมาร์แชล และทีมงานทำการศึกษาซากเมืองเพเตนในประเทศกัวเตมาลาซึ่งติดกับพรมแดนเม็กซิโก โดยการขุดค้นหาหลักฐานใต้พื้นดินและใช้รีโมตเซนซิ่งหาหลักฐานที่สายตามนุษย์มองไม่เห็น  สิ่งที่เชฟเวอร์ค้นพบใต้พื้นดินทั่วทั้งบริเวณของเมืองร้างแห่งนี้  ส่วนใหญ่ที่พบคือเรณูของต้นหญ้าแทนที่จะเป็นเรณูของต้นไม้ใหญ่ หลักฐานนี้แสดงว่าป่าไม้ของเมืองเพเตนลดลงกินบริเวณกว้างเมื่อประมาณ 1,200 ที่ผ่านมา ทีมงานบอกว่าเมื่อไม่มีป่าฝนก็จะเกิดการกัดเซาะและการระเหยของน้ำ และการกัดเซาะจะรุนแรงจนกวาดเอาปุ๋ยที่หน้าดินไปจนหมดสิ้น  ยิ่งไปกว่านั้นการเปลี่ยนแปลงสิ่งที่ปกคลุมพื้นดินคือป่าไม้จะทำให้อุณหภูมิสูงขึ้น ทำให้ผืนแผ่นดินแห้งแล้งซึ่งไม่เหมาะต่อการเจริญเติบโตของพืช  ซึ่งก็น่าเชื่อถือได้เพราะชาวมายานิยมทำไร่เลื่อนลอย  โดยการตัดไม้เผาป่าเพื่อทำการเพาะปลูก

 นอกจากนั้นอุณหภูมิที่สูงขึ้นจะมีผลกระทบต่อการมีฝนด้วย ดังนั้นในฤดูแล้งเมืองเพเตนจะตกอยู่ในสภาพขาดแคลนน้ำ ขณะที่น้ำใต้พื้นดินก็ลึกถึง 500 ฟุต จนไม่สามารถจะขุดนำมาใช้ได้ เมื่อเป็นเช่นนี้ชาวมายาจะต้องอาศัยการเก็บกักน้ำในอ่างเก็บน้ำแต่มันก็คงจะระเหยไปจนไม่ทันได้ใช้

อาณาจักรมายันมีประชากรจำนวนมากซึ่งจำเป็นจะต้องใช้อาหารและน้ำเป็นจำนวนมากด้วย  การศึกษาพบว่าประมาณคริสต์ศักราช 800 เมืองของชาวมายามีประชากรอาศัยอยู่อย่างหนาแน่นมาก 1,800-2,600 คนต่อหนึ่งตารางไมล์ในบริเวณศูนย์กลางของอาณาจักร จนกระทั่งถึงคริสต์ศักราช 950 ก็เกิดความหายนะ " บางทีราว 90-95% ของชาวมายาต้องตายไป"  หลักฐานที่สนับสนุนความเป็นไปได้ก็คือ การพบว่ากระดูกของชาวมายาซึ่งมีชีวิตอยู่ในราวสองสามทศวรรษก่อนอาณาจักรมายาจะล่มสลายซึ่งแสดงว่าเป็นโรคขาดอาหารอย่างรุนแรง

เชฟเวอร์สรุปการศึกษาในครั้งนี้ว่า นักโบราณคดีเคยโต้เถียงกันมานานว่า สาเหตุของการล่มสลายว่าเป็นเพราะความแห้งแล้ง หรือสงคราม หรือโรคระบาดอย่างใดอย่างหนึ่ง แต่ตอนนี้ทีมงานของเขาคิดว่าทั้งหมดล้วนมีบทบาท ทว่าสาเหตุหลักก็คือ การขาดอาหารและน้ำอย่างยาวนาน ซึ่งเกิดจากความแห้งแล้งทางธรรมชาติผสมผสานกับการทำลายป่าไม้ของมนุษย์  และนี่ก็น่าจะเป็นเหตุหนึ่งว่าทำไมเราจึงไม่ค่อยพบซากโครงกระดูกชาวมายัน  คงเป็นเพราะมีการอพยพออกจากพื้นที่ไปอย่างต่อเนื่องราว 3 ทศวรรษนั่นเอง

หากเพื่อนๆ มีข้อมูลถึงสาเหตุหลักของการล่มสลายของชาวมายัน  ก็คอมเม้นท์เข้ามาเพื่อแลกเปลี่ยนความรู้กันนะครับ  ส่วนตัวผมเชื่อเรื่องการพัฒนาแบบก้าวกระโดดของขาวมายัน  เขาเก่งเรื่องคณิตศาสตร์การคำนวณ  แต่อาจจะไม่เก่งเรื่องการปกครองก็ได้  สำหรับวันนี้คงต้องจบบทความเพียงเท่านี้  สำหรับน้อง patooAha สมาชิกโพสท์จังคงได้ประโยชน์จากบทความนี้บ้างนะครับ....mata

เรียบเรียงโดย  พรชัย  สังเวียนวงศ์ (mata)

ภาพประกอบ oknation.net, google.co.th, asmen.net