เห็นด้วยตา คิดด้วยใจ

Small is the number of people who see with their eyes and think with their minds.

มีคนส่วนน้อยเท่านั้นที่เห็นด้วยตา แล้วคิดด้วยหัวใจ

ทุกคนมีตาที่สามารถดูภาพศิลปะของปีกัสโซ แต่จะมีบางคนเท่านั้นที่เห็นด้วยใจ นักศึกษาที่มาศึกษาดูงานที่บริษัทสิบคน ทุกคนมีตา แต่จะมีเฉพาะบางคนเท่านั้นที่เห็นด้วยใจ

เริ่มต้นจากความสามารถในการนึกภาพนั้นขึ้นมาในใจ และใช้กำลังสติวิเคราะห์ส่วนที่เป็นนามธรรม อาการความสัมพันธ์ ซึ่งสิ่งเหล่านี้ตามองไม่เห็น เช่น ชายหนุ่มทุกคนสามารถมองเห็นความสวยงามของหญิงสาว แต่จะมีบางคนเท่านั้นที่เห็นกิริยา มารยาท ความอ่อนหวาน ความเมตตากรุณาในตัวหญิงนั้น สำนวนไทยที่ว่า “มีตาหามีแววไม่” “ความรักทำให้คนตาบอด” ก็แสดงให้เห็นถึงการเปรียบเปรยว่ามีตาไว้สำหรับมอง แต่ไม่เห็น

“ใจ” เป็นสัมผัสที่หก ที่เหนือกว่าการรับ รูป รส กลิ่น เสียง สัมผัสของอวัยวะอื่นๆ ในทางพระพุทธศาสนา การเห็นด้วยตาก็คือการเห็นด้วยอายตนะภายใน แต่การคิดด้วยหัวใจต้องมีจิตเข้ามารับรู้ ศิลปินชั้นนำจะรู้ว่าผลงานที่แสดงออกมาไม่ได้เกิดจากสมอง แต่มาจากจิต

จินตนาการคือส่วนสำคัญที่จะทำให้สัมผัสด้วยหัวใจได้ บางครั้งเพียงการมองออกไปที่ท้องฟ้ายามพระอาทิตย์ตกก็รู้สึกได้ถึงความงดงามเหนือคำบรรยาย ในขณะที่คนไม่มีจินตนาการจะบอกว่าพระอาทิตย์ตกมันก็เป็นเช่นนี้อยู่แล้ว ไม่เห็นแปลก สองคนนี้ต่างกัน เพราะคนแรกเห็นด้วยใจ แต่คนที่สองเห็นด้วยตา

ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ได้ย้ำต่อนักศึกษาที่ท่านสอนอยู่เสมอว่า“ขณะทำงานศิลป์ เธออย่าทำด้วยสมอง แต่ต้องทำด้วยหัวใจ เธออย่าเพียงแต่คิด แต่เธอต้องรู้สึกด้วย"