เกือบได้เป็น ”…สมเด็จ…“

      ปฏิเสธไม่ได้ว่าครั้งหนึ่งในหน้าประวัติศาสตร์ไทย เราก็เคยมีนายกรัฐมนตรีที่มีอำนาจล้นพ้นจนเปรียบเสมือนเป็น "...ท่านผู้นำแห่งชาติ..." ซึ่งได้นำพาชาติของเราผ่านร้อนผ่านหนาวมามากมาย นั้นคงจะเป็นใครอื่นไปไม่ได้นอกจากจอมพล ป. พิบูลสงคราม ที่ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีรวมระยะเวลากว่า 15 ปี 11 เดือน 25 วัน ผู้อ่านคงรับรู้เรื่องราวและผลงานของท่านผู้นำมาอย่างหลากหลายผ่านบทเรียน และสื่ออื่นๆ แต่จะทราบหรือไม่ว่าครั้งหนึ่งมีเรื่องระหว่างบรรทัดในความพยายามที่จะก้าวไปสู่จุดที่สูงกว่าการเป็นเพียงนายกรัฐมนตรี

    ภายหลังการออกประกาศพระบรมราชโองการ เรื่อง การยกเลิกบรรดาศักดิ์ ในวันที่ 19 พฤษภาคม 2485 ซึ่งเป็นการรื้อระบบยศถาบรรดาศักดิ์แบบเดิมครั้งใหญ่ของไทย ส่งผลให้ผู้ที่ได้รับตำแหน่งข้าราชการพลเรือนแบบเดิมที่เราได้ยินกันคุ้นหูในละครอย่าง เจ้าพระยา ,พระยา ,พระ, หลวง,ขุน ,หมื่น, พัน, นาย นั้นถูกยกเลิกทั้งหมดและให้เปลี่ยนไปใช้ชื่อ และ ชื่อสกุล ตามแบบสากล เพื่อให้บุคคลได้เสมอภาคกันตามการปกครองแบบประชาธิปไตยใหม่

      ถึงจะมีความพยายามให้บุคคลเท่าเทียมกันตามกาลสมัยก็ตาม แต่กลับมีเรื่องปรากฎว่าท่านจอมพล ยังไม่พึงพอใจกับการเป็นเพียงคนธรรมดาเท่านั้น แม้จะขึ้นสู่จุดสูงสุดอย่างการเป็นนายกรัฐมนตรี หรือจอมพลแล้วก็ตาม แต่นั่นก็ยังไม่สาแกใจ เพราะสิ่งของพวกนี้เป็นเพียงฉากหน้า ที่สามารถเสื่อมไปได้ตามกาลเวลา แต่ท่านจอมพล นั้นมีความต้องการที่จะอยากอยู่อย่างสูงส่งไปตลอดกาล

ภาพที่ 1 ตราประจำตัวจอมพล ป. พิบูลสงคราม เป็นรูปไก่กางปีกถือคฑาจอมพล อยู่ภายใต้ตราจอมพลกองทัพไทย 

    ว่ากันว่า ท่านจอมพล และ กุนซือคนสนิทอย่างหลวงวิจิตรวาทการ ได้คิดประดิษฐ์ฐานันดรศักดิ์แบบใหม่ขึ้นมาตามแบบอย่างชาติในยุโรป คือ ดยุค , มาควิส ,เคานท์ , บารอน เพื่อสถาปนาความสูงส่งของท่านผู้นำและผู้ใกล้ชิดให้สูงขึ้นไปอีกขั้นโดยบัญญัติฐานันดรใหม่เป็นภาษาไทยว่า
-สมเด็จเจ้าพญา - ท่านเจ้าพญา - เจ้าพญา-ท่านพญา และให้เพิ่มเติมที่มาของผู้ได้รับฐานันดรต่อท้ายด้วยแหล่งที่มา ตามอย่างตะวันตก เช่น ดยุกแห่งเอดินเบอระ แบบไทยก็จะเป็น สมเด็จเจ้าพญาแห่งจังหวัดนั้นจังหวัดนี้ โดยการได้รับฐานันดรศักดิ์ชั้นต่างๆนั้น จะอ้างอิงจากการได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นสายสะพายขึ้นไป ดังนี้

- สมเด็จเจ้าพญา สำหรับผู้ได้รับ สายสะพายโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์
- ท่านเจ้าพญา สำหรับผู้ได้รับ สายสะพายปฐมจุลจอมเกล้า
- เจ้าพญา สำหรับผู้ได้รับ สายสะพายมหาปรมาภรณ์ช้างเผือก
- ท่านพญา สำหรับผู้ได้รับ สายสะพานมหาวชิรมงกุฎ

ภาพที่ 2 สายสะพายเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (สายสะพายชั้นสุดท้ายที่บุคคลสามัญทั่วไปสามารถได้รับพระราชทาน ตามพระราชวินิจฉัย)

ที่มา เว็บไซค์สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี

       ซึ่งในขณะนั้นผู้ที่จะได้ขึ้นสู่จุดสูงสุดอย่างสมเด็จเจ้าพระยา มีเพียงคนเดียวคือ จอมพล ป. พิบูลสงคราม เพราะเป็นผู้เดียวที่ได้รับสายสะพายนพรัตนฯ และจากการศึกษาค้นคว้าของหลวงวิจิตรวาทการถึงชาติกำเนิดของจอมพลที่มีพื้นเพเป็นชาวนนทบุรี และอาจสืบเชื้อสายกษัตริย์อยุธยา จึงทำให้ท่านจอมพลป. เตรียมการที่จะได้เป็น "…สมเด็จเจ้าพระยา แห่ง นนทบุรี…" โดยปรีดี พนมยงค์ หนึ่งใน คณะผู้สำเร็จราชการขณะนั้นกล่าวว่าจอมพล ป. สร้างตำแหน่งสมเด็จเจ้าพระยาให้มีฐานะเป็นเจ้าต้องใช้คำราชาศัพท์เสมือนพระเจ้าแผ่นดิน ทั้งภรรยาของผู้ได้รับฐานันดรก็จะได้เป็นสมเด็จเจ้าพระยาหญิง และบุตร-ธิดาเองนั้นก็สามารถสืบสายตระกูลต่อไปเป็นเจ้าคุณชาย, เจ้าคุณหญิงได้ จากความพยายามนี้เองพระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา ประธานผู้สำเร็จราชการรัชกาลที่ 8 ได้ให้การต่อคดีอาชญากรสงคราม พ.ศ. 2488 ในทำนองเดียวกันว่าเป็นความพยายามทำเทียมพระเจ้าแผ่นดิน หรือ การอยากจะเป็นพระเจ้าแผ่นดินเอาเสียเอง เพราะนอกจากนี้ยังมีการประดิษฐ์ตราประจำตัว ไก่กางปีก เสมือน ตราครุฑพร่า (ตามภาพ1) และการให้ประชาชนแสดงความเคารพประหนึ่งว่าเป็นพระมหากษัตริย์ เช่นการมีเพลงเชิดชูทำนองเดียวกับสรรเสริญพระบารมี แต่ความพยายามในการเสนอฐานันดรแบบใหม่นี้กลับไม่ประสบผลสำเร็จเพราะได้รับการคัดค้านอย่างหนักทั้งฝั่งคณะผู้สำเร็จราชการและรัฐมนตรีในสายคณะราษฎร์ที่มีอุดมคติในการสร้างความเท่าเทียมให้แก่ราษฎร์ จึงเป็นเหตุให้จอมพล ป. ไม่พึงพอใจและได้เสนอว่าหากไม่เลือกตามอย่างแบบฐานันดรใหม่นั้น ให้เวรคืนบรรดาศักดิ์แบบเดิมเพราะเป็นที่เชิดชูหน้าตาผู้ได้รับอย่างหนึ่ง ซึ่งเหล่าคณะรัฐมนตรีและสภาเห็นด้วยในอย่างหลังมากกว่าจนเป็นเหตุให้มีการประกาศ เรื่องให้ยกเลิกประกาศพระบรมราชโองการเรื่องการยกเลิกยศและบรรดาศักดิ์ ในวันที่ 31 ธันวาคม 2487 จึงมีการเวรคืนบรรดาศักดิ์แบบเดิม เจ้าพระยา ,พระยา ,พระ, หลวง,ขุน ,หมื่น, พัน, นาย ต่อผู้ที่เคยได้รับไปแล้วให้ถือเป็นบำเน็จเกียรติยศที่ได้รับพระราชทานจากพระเจ้าแผ่นดิน และบรรดาศักดิ์แบบใหม่ก็เป็นอันจะต้องตกไป

    ทุกสิ่งทุกอย่างล้วนเป็นอนิจจังมีขึ้นย่อมมีลง แม้จะปฏิเสธถึงความยิ่งใหญ่ของจอมพล ป. ไม่ได้ในหลายๆเรื่อง แต่ความพยายามที่ล้มเหลวในครั้งนี้ก็แสดงให้เห็นภาพในช่วงขาลงของจอมพล ป. ในยุคแรกได้เป็นอย่างดี เพราะในปีรุ่งขึ้นท่านจอมพลเองต้องออกจากการเป็นนายกรัฐมนตรี เพราะสภาไม่ผ่านกฎหมาย 2 ฉบับ (ระเบียบบริหารเทศบาลเพชรบูรณ์ และ พุทธมณฑลบุรี) และยังตกเป็นอาชญากรสงครามในปีเดียวกัน แม้ภายหลังจะได้กลับมาเป็นนายกรัฐมนตรีอีกครั้งแต่กลับไม่มีอำนาจหรือความนิยมชมชอบเท่าในสมัยที่ท่านเฟื่องฟูอีกแล้ว