ทำไมมนุษย์ต้อง ‘หาแพะรับบาป’ ประวัติศาสตร์ สังคม จิตวิทยา และวัฒนธรรมเบื้องหลังการโยนความผิด”
เชื่อมั้ยว่า คำว่า “หาแพะรับบาป” มีรากมาจากพิธีกรรมจริง ๆ ที่คนทำกันมาเป็นพันปี!
มนุษย์ยุคแรก ๆ รู้จักการหาคนหรือสัตว์มารับเคราะห์แทน เพราะเราไม่ชอบยอมรับว่า “ความผิดพลาดเกิดจากตัวเอง”
พอเวลาผ่านไป การหาแพะเลยกลายเป็นนิสัยแฝงอยู่ในสังคมทุกระดับ ตั้งแต่ในครอบครัว จนถึงการเมืองระดับโลก!
🐐 จุดกำเนิดจริงของคำว่า แพะรับบาป
คำว่า Scapegoat มาจากคัมภีร์ไบเบิลจริง ๆ ในพิธี Day of Atonement ของชาวยิวสมัยโบราณ (วันชดใช้บาปประจำปี)
- นักบวชจะนำ แพะ มา 2 ตัว
- ตัวแรกถูกฆ่าเพื่อไถ่บาป
- อีกตัวถูก ‘วางมือ’ สวดอธิษฐานโยนบาปทั้งหมดของชุมชนใส่ แล้วปล่อยให้มันวิ่งหนีเข้าป่าไปพร้อม ‘ความผิด’ ของคน
สัญลักษณ์นี้สะท้อนว่า มนุษย์ไม่อยากเก็บ ‘ความผิด’ ไว้กับตัว — ต้องมีใครสักคนหรืออะไรสักอย่างมารับแทน!
🏺 ทำไมมันฝังรากแน่นในประวัติศาสตร์?
พฤติกรรมโยนบาปมีให้เห็นแทบทุกวัฒนธรรม
- กรีกโบราณจะมีคนจนหรือทาสที่ถูกเรียกว่า Pharmakos พอเกิดภัยพิบัติหรือโรคระบาด จะจับพวกนี้โยนออกนอกเมือง หรือฆ่าเซ่น เพื่อ ‘ล้างซวย’
- ในยุโรปยุคกลาง ใครถูกหาว่าเป็นแม่มด คือแพะรับบาปชั้นดี พอฝนแล้ง โรคระบาด พืชผลเสียหาย คนก็ลากแม่มดมาเผาไฟ เพราะ “เธอคือสาเหตุของความซวยทั้งหมด!”
- ในเอเชียเอง การ ‘กำจัดแพะ’ ก็เป็นกลยุทธ์การเมืองตั้งแต่ราชสำนักโบราณ ใครล้มเหลว ต้องมีขุนนางคนหนึ่งสังเวยเก้าอี้กันไป
🧠 จิตวิทยาการหาแพะ
มนุษย์เกลียดการแบกความผิดไว้กับตัว เพราะมันทำร้าย Ego
นักจิตวิทยาเรียกสิ่งนี้ว่า Scapegoating Mechanism — เป็นกลไกการเอาตัวรอดทางอารมณ์และสังคม
- เวลาเกิดวิกฤติ สมองเราจะหาคำตอบง่าย ๆ ก่อนเสมอ ถ้าไม่มีคำตอบ ก็สร้างมันขึ้นมา!
- เวลาใครพลาดในทีม คนอื่นจะเงียบแล้วหันไปมอง ‘คนนอก’ เพื่อไม่ให้ตัวเองโดนลากไปด้วย
- การโยนบาปช่วยให้ กลุ่ม รู้สึกเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันอีกครั้ง เพราะมี ‘ศัตรูร่วม’
⚖️ สังคมทำไมยังใช้วิธีเดิม?
เพราะการหาแพะรับบาปสร้าง อำนาจต่อรอง ให้ใครบางคน — ตั้งแต่ในบ้านยันในองค์กร
- พ่อแม่บางคนอาจโยนความผิดลูกคนโต เพื่อควบคุมลูกคนเล็ก
- ในออฟฟิศ เจ้านายบางคนใช้ลูกน้องคนหนึ่งเป็น ‘กันชน’ เผื่อมีปัญหาจะได้มีคนรับแทน
- การเมืองยุคไหนก็ใช้ ‘แพะ’ ล่อความสนใจออกจากเรื่องจริง
🎭 วัฒนธรรมกับการหาแพะ
ในบางประเทศ การหาแพะอาจถูกมองว่าเป็น วิธีชำระล้าง
- พิธีขับไล่ภูตผี วิญญาณร้าย คือการสร้างสิ่งแทนตัวเพื่อโยนบาป
- แม้แต่ละคร หนัง นิยาย ก็ชอบใช้พล็อต ‘คนดีตกเป็นแพะ’ เพราะมันกระตุ้นอารมณ์คนดูได้ง่าย
🔍 แล้วทำไมคนยังไม่เลิกหาแพะ?
เพราะมันง่ายกว่าการมองความจริงตรงหน้า
- แก้ระบบพังทั้งระบบยากกว่าโยนหัวคนออกจากวงจร
- การแก้ปัญหาด้วยการรับผิดชอบจริง ต้องใช้เวลา ใช้ใจ ใช้ความร่วมมือ ซึ่งเหนื่อยกว่าการชี้นิ้วหาคนผิดแล้วสบายใจ
🧩 สรุป
- “แพะรับบาป” เริ่มจากพิธีจริงในประวัติศาสตร์
- กลายเป็นกลยุทธ์สังคมที่อยู่ทุกยุค ทุกวัฒนธรรม
- จิตวิทยามนุษย์ชอบวิธีนี้เพราะมันรักษาหน้ากลุ่มและช่วยปกป้องตัวตน
- สุดท้าย ถ้าอยากพัฒนาให้พ้นการโยนแพะ เราต้องยอมรับความผิดพลาดร่วมกัน ซึ่งโหดกว่ามาก!
💬 แล้วคุณล่ะ… เคยถูกโยนเป็น ‘แพะ’ บ้างมั้ย?
ถ้าเจออีก จะยืนสู้ หรือจะปล่อยไปเพราะเหนื่อยใจ?✨
ชาวนาเขมรยกมือไหว้วอนคนไทย “เปิดด่านช่วยด้วย” หลังราคาข้าวทรุดหนัก สวนทางคำพูดในอดีตที่เคยดูแคลนไทย
10 อันดับเมืองที่มีมลพิษสูงสุดกรุงเทพฯ
‘ดร.ธรณ์’ แนะนำ ถ้าจะย้ายที่อยู่ จังหวัดไหนเหมาะที่สุด ที่ไม่มีมลพิษของฝุ่นและภัยพิบัติทางธรรมชาติ
พบเครื่องบิน "โบอิ้ง 737" ที่หายไป 13 ปี ถูกจอดทิ้งกลางสนามบิน
🔍 ถอดรหัสปี 2568! คนไทยค้นหาอะไรบน Google มากที่สุด สะท้อนภาพสังคมแห่งปี
ชาว เกษตรกร เขมร กดดันไทยเปิดด่าน ควบรถไถเหยียบนาข้าวทิ้ง ราคาตกต่ำสุดขีด
พืชที่มีพิษร้ายแรงเทียบเท่าพิษงูเห่า
'ฮุนเซน' ควันออกหู หลังลาวฉวยโอกาสขายของตัดหน้า แย่งสัมปทานจีน
ซูเปอร์โพล ติง ‘สรยุทธ’ อ่านผลโพลคลาดเคลื่อน ทำชื่อเสียงเสียหาย—ออกจดหมายเปิดผนึกขอ ‘คืนความจริง’ กลางสังคมไทย!
แคปซูลกาลเวลา 1,700 ปี การค้นพบหลุมศพโรมันที่ "สมบูรณ์แบบ" ในฮังการี
แบงก์เขมรปิด ฮุน โต! เผ่นหนี ลูกค้าถอนเงินไม่ได้
"ประธานสหภาพฯ" บริษัทไดกิ้น เปิดใจหลังสั่งปิดงาน! ชี้ ยังต้องได้โบนัส
‘ดร.ธรณ์’ แนะนำ ถ้าจะย้ายที่อยู่ จังหวัดไหนเหมาะที่สุด ที่ไม่มีมลพิษของฝุ่นและภัยพิบัติทางธรรมชาติ
ชาวนาเขมรยกมือไหว้วอนคนไทย “เปิดด่านช่วยด้วย” หลังราคาข้าวทรุดหนัก สวนทางคำพูดในอดีตที่เคยดูแคลนไทย
"ธรรมนัส" สวนดราม่าจัดซีเกมส์ ย้ำไทยพร้อม 100% แต่ขอทำแบบ "พึ่งตัวเองล้วนๆ"
Unseen ไทยแลนด์ เกาะรูปหัวใจ "ทุ่งทะเลหลวง" สุโขทัย
“ศุภจี” เฮ! ARASCO ซาอุฯ สั่งซื้อมันสำปะหลังอัดเม็ดเพิ่ม 3 หมื่นตัน ปีหน้าลุ้นพุ่งแตะ 1 แสนตัน
ตรวจพบมะเร็งลำไส้ระยะที่ 3 จากอาการที่หมอเห็น ทำให้หมอรู้สึกว่า "ละเลยมานานเกินไป!"
ทึ่งทั่วโลก : นี่คือสิ่งมีชีวิตที่สูงที่สุดและใหญ่ที่สุดในโลก Redwood และ Sequoia
Unseen ไทยแลนด์ เกาะรูปหัวใจ "ทุ่งทะเลหลวง" สุโขทัย
งดจ้าง vs เลิกจ้าง ต่างกันยังไง? ไม่เข้าใจมีสิทธิ “พัง” แบบไม่รู้ตัว!
