ปัจฉิมนิเทศมีวัตถุประสงค์อะไรและเริ่มตั้งแต่ตอนไหน
พิธีปัจฉิมนิเทศมีจุดเริ่มต้นในประเทศไทยราวช่วงปลายสมัยรัชกาลที่ 6 ถึงต้นรัชกาลที่ 7 ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่สังคมไทยเริ่มรับเอาระบบการศึกษาแบบตะวันตกเข้ามาใช้มากขึ้น โดยเฉพาะในโรงเรียนสมัยใหม่ที่เริ่มมีระบบชั้นเรียนและการจบการศึกษาอย่างเป็นระบบ เช่น โรงเรียนวังหลัง โรงเรียนสวนกุหลาบ หรือโรงเรียนมหาดเล็กหลวง เมื่อมีนักเรียนเรียนจบจากโรงเรียนเหล่านี้จึงเกิดความคิดที่จะจัดกิจกรรมส่งท้าย เพื่อแสดงความยินดี อำลา และให้โอวาทก่อนที่นักเรียนจะก้าวออกไปสู่โลกภายนอก
พิธีปัจฉิมนิเทศในช่วงแรกนั้นอาจไม่ได้มีรูปแบบชัดเจนอย่างที่เป็นในปัจจุบัน แต่มีลักษณะคล้ายงานพบปะ พูดคุย หรือพิธีอำลาขนาดเล็กภายในโรงเรียน โดยมีครูอาจารย์และเพื่อนนักเรียนร่วมกันจัดขึ้นเพื่อสร้างความทรงจำและผูกพัน เป็นการปิดฉากชีวิตนักเรียนในรั้วโรงเรียนอย่างสมบูรณ์ โดยใช้ชื่อว่า "ปัจฉิมนิเทศ" ซึ่งมาจากคำว่า “ปัจฉิม” แปลว่า “สุดท้าย” และ “นิเทศ” แปลว่า “แนะนำ ชี้แนะแนวทาง” รวมความหมายว่า “การแนะนำครั้งสุดท้าย”
จากจุดเริ่มต้นเล็ก ๆ นั้น พิธีปัจฉิมนิเทศได้เติบโตและกลายเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมในระบบการศึกษาไทย โดยมีจุดมุ่งหมายหลายประการ ทั้งในด้านจิตใจ อารมณ์ และสังคม กล่าวคือ เพื่อให้นักเรียนที่กำลังจะจบการศึกษาได้มีโอกาสกล่าวอำลาและแสดงความขอบคุณต่อครูอาจารย์ ผู้มีพระคุณตลอดช่วงเวลาที่ศึกษาอยู่ เป็นการปลูกฝังคุณธรรมพื้นฐานของความกตัญญู และความเคารพในครูบาอาจารย์ นอกจากนี้ยังเป็นเวทีที่ครูสามารถให้คำแนะนำและโอวาทครั้งสุดท้าย เพื่อเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตทั้งในเรื่องการเรียนต่อ การทำงาน หรือการเป็นพลเมืองที่ดีของสังคม
พิธีนี้ยังทำหน้าที่เป็น “สะพานเชื่อม” ระหว่างวัยเรียนกับโลกแห่งความจริง เป็นการเปลี่ยนผ่านอย่างมีความหมายและเป็นพิธีกรรมทางสังคมที่ช่วยให้ผู้เรียนตระหนักถึงความเปลี่ยนแปลงในชีวิต พร้อมทั้งสร้างความทรงจำอันงดงามร่วมกับเพื่อนร่วมรุ่นที่เรียนมาด้วยกัน นำไปสู่ความผูกพันที่ยั่งยืนแม้จะจากกันไปตามเส้นทางชีวิต
กล่าวโดยสรุป พิธีปัจฉิมนิเทศเกิดจากความต้องการทางจิตใจและสังคมของทั้งครูและนักเรียน ที่อยากให้การสิ้นสุดของช่วงชีวิตในโรงเรียนเป็นสิ่งที่มีคุณค่า ไม่ใช่เพียงการ “จบ” แต่เป็นการเริ่มต้นใหม่อย่างมีเป้าหมาย มีแรงบันดาลใจ และมีความทรงจำดี ๆ ติดตัวไป โดยใช้พิธีกรรมนี้เป็นเครื่องมือในการส่งผ่านคุณค่าทางสังคม ความรัก ความผูกพัน และคำสอนสุดท้ายจากผู้ที่เคยร่วมทางมา

















