บทเรียนจากไฟไหม้ใหญ่ในนครลอสแอนเจลิส

เหตุการณ์ไฟไหม้ครั้งใหญ่ในนครลอสแอนเจลิส มลรัฐแคลิฟอร์เนีย ของสหรัฐอเมริกา นับเป็นสิ่งที่ดูเหลือเชื่อมาก แต่ก็เกิดขึ้นแล้ว หลายคนคงงงว่าเราใช้คำว่า “ไฟป่า” แต่ทำไมมาลุกลามในเขตเมืองได้

            ดร.โสภณ พรโชคชัย ประธานศูนย์ข้อมูลวิจัยและประเมินค่าอสังหาริมทรัพย์ไทย บจก.เอเจนซี่ ฟอร์ เรียลเอสเตท แอฟแฟร์ส (www.area.co.th) ซึ่งพาคณะไปดูงานอสังหาริมทรัพย์ในประเทศสหรัฐอเมริกาเป็นระยะๆ โดยเฉพาะเรื่องการก่อสร้างอาคารในรูปแบบต่างๆ มานำเสนอให้เห็นว่าในประเทศไทยจะมีโอกาสเกิดไฟไหม้ครั้งใหญ่แบบนี้บ้างหรือไม่ แล้วเราควรจะทำอย่างไรดี

            ในอดีตที่ผ่านมาในกรุงเทพมหานครของเราก็เคยเกิดไฟไหม้ครั้งใหญ่จนเกิดสำนวน “เจ๊กตื่นไฟ” หรือ “วุ่นวายเหมือนไฟไหม้สำเพ็ง “‘ไฟไหม้สำเพ็ง’ วลีคุ้นหูที่อาจเคยได้ยินกันมาบ้าง มีที่มาเมื่อครั้งอดีต ปีพุทธศักราช 2343 เกิดเหตุการณ์ไฟไหม้ที่เกิดการสูญเสียครั้งยิ่งใหญ่ และอีกหลาย ๆ เหตุการณ์ การสูญเสียจากเหตุไฟไหม้หลังจากนั้น จึงเป็นที่มาของสำนวน “ไฟไหม้สำเพ็ง” บ้างว่าหมายถึง ความชุลมุนวุ่นวายของฝูงชนจำนวนมาก หรืออีกนัยหนึ่งก็หมายถึง การพลิกล็อก ที่มักจะได้ยินวลีนี้หลุดออกมาบ่อย ๆ ในสนามมวย ใช้กับเซียนมวยที่แทบหมดตัวจากเหตุการณ์พลิกล็อกนั่นเอง” (https://shorturl.at/wyd0V) กรณีนี้เกิดขึ้นจากความแออัดของบ้านเรือนในสมัยก่อน (แม้แต่สมัยนี้ในย่านสำเพ็งก็ตาม)

            อีกกรณีหนึ่ง “ครั้นมาถึง ณ วันพฤหัสบดีเดือน 5 ขึ้น 11 ค่ำ (24 มีนาคม 2374 หรือ 194 ปีก่อน) เวลาบ่าย 1 โมงเศษ เกิดเพลิงไหม้ในกำแพงพระนคร ตั้งแต่หอกลองตลอดถึงสะพานช้างบ้านหม้อ เพลิงกินทั้ง 2 ฟากคลองตลอดไปถึงบ้านพระยาศรีสหเทพ แล้วกินเลียบคลองไปหยุดเพียงสะพานมอญ เพราะที่นั้นเป็นที่ลาวพวนเป็นกะท่อม จึ่งรื้อแย่งตัดลงเสียได้ง่าย เพลิงนั้นไหม้วังเจ้าและบ้านขุนนางเป็นอันมาก คนตายด้วยไฟก็หลายคน กรมหมื่นสุนทรธิบดีก็สิ้นพระชนม์ในไฟ พระชนม์ได้ 38 พรรษา 10 เดือน 16 วัน หม่อมเจ้าหนูคำบุตรของท่านกับบ่าว ๓ คนวิ่งหนีไฟออกมาตามถนน เปลวไฟวูบเอาล้มลงตายทับกันอยู่ทั้ง 4 คน แต่ที่วังกรมหมื่นสุนทรธิบดี เจ้าและข้าตาย 8 คน ไฟไหม้ครั้งนั้นเป็นอัศจรรย์นัก ลมพัดเปลวไฟวูบไปเหลือที่จะตัดรอนแก้ไข แต่ขนของก็ไม่ใคร่จะทัน พระศพกรมหมื่นสุนทรธิบดี ศพหม่อมเจ้าหนูคำนั้นไปฝังที่วัดสระเกศ” (https://shorturl.at/DaYGH) บทเรียนข้างต้นชี้ว่าด้วยฤทธิ์ของแรงลมจึงทำให้เกิดเพลิงไหม้เป็นวงกว้าง และบ้านในสมัยนั้นก็เป็นบ้านไม้ จึงลามติดไฟไปทั่ว

            อย่างไรก็ตามกรณีข้างต้นเป็นไฟป่าทั่วไป แต่ในกรณีนครลอสแอนเจลิส เป็นไฟไหม้ในเขตเมือง ทำไมจึงเกิดขึ้นได้ เรื่องนี้คงต้องมาตรวจสอบกัน

            1. ตามที่ทราบกันในข่าว จะเห็นได้ว่าปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นเพราะ “ลมปีศาจ” ที่พัดลมร้อนและแรงมากเข้ามาเผาไหม้ในเขตเมืองอย่างรุนแรง

            2. ความแห้งแล้งอย่างมาก (ผิดปกติ) ที่เกิดขึ้นในช่วงที่ผ่านมา จึงทำให้เกิดเชื้อเพลิงขึ้นเป็นอย่างมากจากต้นไม้ต่างๆ ตามทาง

            3. การก่อสร้างบ้านบนภูเขารวมทั้งตามชายเขา อย่างบ้านบางหลังมีราคา 120 ล้านเหรียญ (4,320 ล้านบาท) ที่สร้างอยู่ใกล้ๆ บ้านของนายทอม แฮงส์ ยังถูกไฟเผาไหม้ไปด้วย การเผาไหม้วัสดุไม่ทนไฟเหล่านี้ตลอดลาดเขาก็ยิ่งทำให้เกิดเชื้อเพลิงมากขึ้น

            4. ท่อแก๊สต่างๆ กรณีนี้คงไม่เหมือนในประเทศไทยที่แก๊สทั้งหลายมาจากการแบกของลูกจ้างร้านถังแก๊ส แต่การเดินท่อแก๊ส ทำให้ยิ่งเป็นเชื้อเพลิงผสมได้เป็นอย่างดี

            5. สิ่งที่คาดไม่ถึงอีกประการหนึ่งก็คือการวางเพลิงและปล้นสะดม ซึ่งทำให้เกิดการไหม้อย่างต่อเนื่อง แต่กรณีนี้ไม่ค่อยได้มีการพูดถึงมากนัก

            6. ต้นไม้ที่ปลูกอยู่รอบตัวบ้าน เช่น ไม้สน ไม้พุ่มต่างๆ รวมทั้งรูปแบบสวนหลังบ้านก็เป็นแหล่งเชื้อเพลิงอย่างดีที่ทำให้เกิดการเผาไหม้อย่างรวดเร็วและต่อเนื่อง

            7. ประสิทธิภาพและกำลังเจ้าหน้าที่ในการดับเพลิงก็อาจเป็นปัญหาโดยเฉพาะที่มีเพลิงไหม้หลายจุดมาก จะเห็นได้ว่าเม็กซิโกก็ยังส่งกองกำลังดับเพลิงไปช่วย กรณีนี้ทำให้ชาวนครลอสแอนเจลิสโกรธเกรี้ยวเจ้าหน้าที่เป็นอย่างมาก

            8. ประเด็นสำคัญที่สุดก็ว่าได้ก็คือบ้านส่วนใหญ่เป็นบ้านไม้ โครงสร้างก็เป็นไม้ ฝาบ้าน พื้น ประตู หน้าต่าง ส่วนมากก็เป็นไม้ (ยกเว้นหลังคา) จึงทำให้เกิดการเผาไม้ราบเรียบเป็นหน้ากลองไปเลย เขาสร้างบ้านด้วยไม้เพราะในสหรัฐอเมริกาและแคนาดา มีไม้เป็นอันมาก เหมือนกับไทยในสมัยก่อน แม้แต่บ้านในชุมชนแออัดในสมัยก่อนที่ยังหลงเหลืออยู่ในขณะนี้ก็สร้างด้วยไม้ แต่ในปัจจุบันไม้แทบหมดป่าในไทย จึงเป็นบ้านคอนกรีตเสริมเหล็กแทน

            ถ้าการก่อสร้างบ้านเป็นก่ออิฐฉาบปูนทั้งหมด ไฟก็คงไม่ไหม้ไปอย่างรวดเร็วเช่นนี้ แต่ใช่ว่าบ้านก่ออิฐฉาบปูนจะทนไฟได้ ความสามารถในการทนไฟอาจเป็นเวลา 2-3 ชั่วโมง ถ้าเป็นอิฐทนไฟอาจทนได้ 3-4 ชั่วโมง แต่ก็ทำให้ยังพอมีเวลาในการดับเพลิงได้

            อย่างไรก็ตามส่วนสำคัญที่ทำให้บ้านไฟไหม้ไปนั้นไม่ใช่มาจากอิฐทนไฟหรือไม่ แต่อยู่ที่ตัวโครงสร้าง ยิ่งถ้าเป็นโครงสร้างไม้อย่างบ้านส่วนมากในนครลอสแอนเจลิส ก็คงไม่เหลือซาก อย่างไรก็ตามบ้านคอนกรีตเสริมเหล็ก ก็ใช่ว่าจะทนไฟได้นาน ก็คงเป็นเวลา 2-4 ชั่วโมงขึ้นอยู่กับว่าเป็นคอนกรีตทนไฟด้วยหรือไม่  แต่ถึงอย่างไรก็ตามถ้าไฟไหม้ โดยเฉพาะไฟไหม้ภายในบ้านต่อเนื่องยาวนาน โครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กก็อยู่ไม่ได้เพราะเมื่อมีความร้อนมากและสะสม เหล็กในคอนกรีตก็คงเปลี่ยนรูป ทำให้แอ่นและโครงสร้างพังลงมาได้  แต่การสร้างอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก ก็ยังดีกว่าอาคารไม้ที่สร้างกันในสหรัฐอเมริกา

            ในพื้นที่ๆ ถูกไฟไหม้ไปเหล่านี้ ราคาจะตกต่ำลงหรือไม่ แน่นอนว่าในเมื่อไม่มีตัวบ้าน ราคาก็คงเหลือแต่ที่ดิน แล้วราคาที่ดินที่เหลืออยู่ ราคาจะตกด้วยหรือไม่ ก็คงตกต่ำหรือชะลอตัวลงในช่วงแรก  แต่โดยที่ในสหรัฐอเมริกา มีการเก็บภาษีที่ดินถึงประมาณ 1-2% ของมูลค่าตลาด เจ้าของก็คงจะปล่อยไว้เฉยๆ ไม่ได้ เพราะมี “ไฟลนก้น” ให้ขายให้คนอื่นมาซื้ออยู่ต่อไป ทำให้โอกาสกลายเป็นพื้นที่ร้างคงเป็นไปได้ยาก เพียงแต่อาจต้องใช้เวลา 3-5 ปีในการฟื้นฟู เพราะทำเลของบ้านเหล่านี้ค่อนข้างดีถึงดีมาก โอกาสที่จะสร้างใหม่จึงมี ในระยะยาวราคาก็คงเพิ่มขึ้นไปอีก

            ถ้าดูจากกรณีนี้ โอกาสที่กรุงเทพมหานครจะเกิดไฟไหม้ขนานใหญ่ก็คงมี ดังที่เกิดขึ้นในย่านสำเพ็งเป็นระยะๆ ทั้งนี้คงเป็นเพราะการเผาไล่ที่ ส่วนการที่กินพื้นที่เป็นบริเวณกว้างเช่นในนครลอสแอนเจลิส คงเป็นได้ยากมาก