ชวนเช็คอาการว่าคุณขาดโปรตีนหรือไม่?
อาการขาดโปรตีน สัญญาณเตือนจากร่างกาย
โปรตีนเป็นสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย มีหน้าที่สำคัญหลายประการ เช่น การสร้างกล้ามเนื้อ ซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ สร้างภูมิคุ้มกัน ผลิตฮอร์โมน เป็นต้น หากร่างกายขาดโปรตีน อาจส่งผลให้เกิดอาการผิดปกติต่างๆ ตามมาได้
โปรตีนสำคัญอย่างไร ควรได้รับโปรตีนวันละเท่าไหร่
ก่อนอื่นเราจะพาทุกท่านมารู้กันว่าโปรตันนั้นมีความสำคัญอย่างไร โปรตีนคือสารอาหารที่ประกอบด้วยกรดอะมิโนมีหน้าที่เพิ่มความแข็งแรงให้กับผิวหนัง กระดูก และกล้ามเนื้อ โปรตีนสามารถแบ่งได้เป็น 2 แบบ คือ
1.โปรตีนจากสัตว์จำพวกเนื้อสัตว์ นม ไข่ ผลิตภัณฑ์จากสัตว์ ในรูปแบบโปรตีนสมบูรณ์ โดยมีกรดอะมิโนที่ร่างกายต้องการมีส่วนช่วยในการซ่อมแซมความสึกหรอของร่างกาย
2.โปรตีนจากพืช เป็นโปรตีนที่อยู่ในรูปแบบโปรตีนไม่สมบูรณ์ ซึ่งจะมีกรดอะมิโนที่จำเป็นไม่ครบทุกตัว เช่น ถั่วเหลืองจะกรดอะมิโนจำเป็นครบทุกตัว แต่กรดอะมิโนบางชนิดมีปริมาณน้อยเกินกว่าความต้องการของร่างกาย ดังนั้นสำหรับผู้ที่เลี่ยงการรับประทานเนื้อสัตว์จึงควรรับประทานถั่ว ธัญพืช ผักและผลไม้ให้หลากหลาย
ควรได้รับโปรตีนจำนวนเท่าไหร่ต่อวันจึงจะเพียงพอ
- บุคคลที่ออกกำลังกายค่อนข้างหนักอย่างต่อเนื่อง และต้องการเพิ่มกล้ามเนื้อ ควรได้รับโปรตีน 1.5-3 กรัม/ น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม โดยระดับความต้องการโปรตีนแตกต่างกันออกไป ตามความเข้มข้นของการออกกำลังกายเนื่องจากแต่ละคนจะมีการออกกำลังในปริมาณที่ไม่เท่ากัน ซึ่งบุคคลเหล่านี้จะไม่สามารถ ขาดโปรตีน ได้เลย
- บุคคลทั่วไปที่ไม่ค่อยได้ออกกำลังกาย จะมีปริมาณโปรตีนที่ควรได้รับอยู่ที่ 0.8-1 กรัม/ น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม
- บุคคลที่ออกกำลังกายเพื่อให้สุขภาพแข็งแรง สำหรับใครที่ออกกำลังกายเบา ๆ เพื่อต้องการให้มีสุขภาพที่แข็งแรงควรได้รับโปรตีน 1-1.2 กรัม/ น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม
- คุณแม่ที่กำลังตั้งครรภ์ ควรได้รับโปรตีน 1.1-1.3 กรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม จึงจะเพียงพอและลดความเสี่ยงไม่ให้เกิดอาการขาดโปรตีน และเพื่อบำรุงร่างกายให้แข็งแรงอยู่เสมอตลอดจนความต้องการของลูกน้อยในครรภ์อีกด้วย
- กลุ่มผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง และผู้ป่วยที่มีอาการขาดโปรตีน ชัดเจนควรได้รับโปรตีนน้อยกว่าบุคคลที่สุขภาพแข็งแรง ซึ่งแพทย์อาจแนะนำให้กินโปรตีนที่ประมาณ 0.6-0.8 กรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ทั้งนี้ก็อาจจะขึ้นอยู่กับการวินิจฉัยของแพทย์จากอาการป่วยต่าง ๆ ด้วย
อาการขาดโปรตีน
อาการขาดโปรตีน อาจมีได้หลายอาการ ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของการขาดโปรตีน อาการที่พบบ่อย ได้แก่
- อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย โปรตีนเป็นส่วนประกอบสำคัญของฮีโมโกลบิน ซึ่งเป็นส่วนประกอบของเม็ดเลือดแดงและมีหน้าที่สำคัญในการลำเลียงออกซิเจนไปยังอวัยวะต่างๆ ของร่างกาย หากร่างกายขาดโปรตีน อาจส่งผลให้อวัยวะต่างๆ ของร่างกายมีออกซิเจนไปเลี้ยงน้อยลง จึงอาจนำไปสู่อาการอ่อนเพลีย หายใจไม่อิ่ม หรือเกิดภาวะโลหิตจางได้
- ป่วยบ่อย โปรตีนถือเป็นส่วนสำคัญหนึ่งของแอนติบอดี ซึ่งเป็นโปรตีนที่ถูกผลิตขึ้นมาเพื่อช่วยป้องกันร่างกายจากสิ่งแปลกปลอมต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นแบคทีเรีย ไวรัส หรือสารพิษต่างๆ การที่ร่างกายขาดโปรตีน จึงอาจส่งผลให้ร่างกายเสี่ยงต่อการติดเชื้อหรือเจ็บป่วยได้ง่าย และหลาย ๆ คนก็มักจะมีอาการป่วยบ่อยๆ อีกด้วย
- เส้นผม เล็บ ผิวหนังมีความผิดปกติ เมื่อร่างกายขาดโปรตีน จึงอาจส่งผลให้เกิดอาการผิดปกติต่าง ๆ เกี่ยวกับเส้นผม เล็บ และผิวหนังได้ เช่น ผมบางลง ผมร่วง ผมขาดง่าย สีผิวเปลี่ยนไปจากปกติ ผิวแห้ง ผิวลอก เล็บเปราะฉีกง่าย เป็นต้น
นอกจากนี้ อาการขาดโปรตีน อาจส่งผลต่อระบบต่างๆ ในร่างกายได้ เช่น
- ระบบกล้ามเนื้อ โปรตีนเป็นส่วนประกอบสำคัญของกล้ามเนื้อ หากร่างกายขาดโปรตีน อาจส่งผลให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง ลีบฝ่อ
- ระบบกระดูก โปรตีนมีส่วนเกี่ยวข้องกับการสร้างกระดูก หากร่างกายขาดโปรตีน อาจส่งผลให้กระดูกเปราะบาง แตกหักง่าย
- ระบบภูมิคุ้มกัน โปรตีนมีส่วนเกี่ยวข้องกับการสร้างภูมิคุ้มกัน หากร่างกายขาดโปรตีน อาจส่งผลให้ร่างกายอ่อนแอต่อการติดเชื้อ
วิธีสังเกตว่ากำลังขาดโปรตีนหรือไม่
หากมีอาการที่บ่งบอกว่าอาจกำลังขาดโปรตีน ควรปรึกษาแพทย์หรือนักโภชนาการ เพื่อขอคำแนะนำในการรับประทานอาหารให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย
วิธีเพิ่มโปรตีนให้กับร่างกาย
หากร่างกายขาดโปรตีน สามารถทำได้ดังนี้
- รับประทานอาหารที่มีโปรตีนสูง แหล่งโปรตีนที่พบได้ทั่วไป ได้แก่ เนื้อสัตว์ ไข่ นม ถั่ว ธัญพืช เป็นต้น การเลือกรับประทานอาหารที่มีโปรตีนหลากหลายชนิดจะช่วยให้ร่างกายได้รับกรดอะมิโนจำเป็นครบถ้วน
- เพิ่มปริมาณโปรตีนในแต่ละมื้อ ปริมาณโปรตีนที่ควรได้รับต่อวันขึ้นอยู่กับปัจจัยต่างๆ เช่น อายุ เพศ กิจกรรมทางกาย ภาวะสุขภาพ เป็นต้น โดยปริมาณโปรตีนที่แนะนำสำหรับผู้ใหญ่ทั่วไปคือ 0.8 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม เช่น ผู้ใหญ่ที่มีน้ำหนัก 60 กิโลกรัม ควรได้รับโปรตีนประมาณ 48 กรัมต่อวัน
- เสริมโปรตีนด้วยอาหารเสริม หากต้องการเพิ่มโปรตีนให้มากขึ้น อาจพิจารณาเสริมโปรตีนด้วยอาหารเสริม เช่น เวย์โปรตีน โปรตีนจากพืช เป็นต้น
- ปรึกษาแพทย์หรือนักโภชนาการ หากมีอาการขาดโปรตีนรุนแรงหรือมีภาวะสุขภาพบางอย่าง เช่น โรคไต โรคตับ โรคมะเร็ง เป็นต้น ควรปรึกษาแพทย์หรือนักโภชนาการเพื่อขอคำแนะนำในการรับประทานอาหารให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย
ตัวอย่างอาหารที่เป็นแหล่งโปรตีนสูง
- เนื้อสัตว์ เช่น เนื้อวัว เนื้อหมู เนื้อไก่ เนื้อปลา
- ไข่
- นมและผลิตภัณฑ์จากนม เช่น โยเกิร์ต ชีส
- ถั่วและธัญพืช เช่น ถั่วเหลือง ถั่วแดง ถั่วเขียว ถั่วลิสง งา ข้าวกล้อง
ตัวอย่างเมนูอาหารที่มีโปรตีนสูง
- ข้าวผัดไก่
- ไข่เจียว
- สเต็กเนื้อ
- ปลานึ่งมะนาว
- สลัดทูน่า
- เต้าหู้ผัดเผ็ด
- น้ำเต้าหู้
- โยเกิร์ต
การรับประทานอาหารที่มีโปรตีนสูงจะช่วยให้ร่างกายได้รับโปรตีนเพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย ป้องกันอาการขาดโปรตีนและช่วยให้ร่างกายแข็งแรงสมบูรณ์
อ้างอิงจาก:
สำนักโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข
สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทย
สถาบันโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล