ศาลพระภูมิ vs ศาลเจ้าที่ ต่างกันหรือไม่?

ทั้งศาลพระภูมิและศาลเจ้าที่ เป็นสถานที่สำหรับสักการะบูชาเทวดาหรือดวงวิญญาณ ที่ทำหน้าที่ดูแลและปกปักรักษาบ้านเรือนหรือที่อยู่อาศัย ซึ่งสามารถตั้งทั้ง 2 ศาลไว้ด้วยกันได้ โดยมีหลักการ คือ เมื่อหันหน้าเข้าศาล ตัวของศาลพระภูมิจะอยู่ทางซ้ายมือ ในขณะที่ศาลเจ้าที่จะอยู่ทางขวามือ ทั้งนี้ หากจะเลือกตั้งเพียงศาลเดียวก็สามารถทำได้เช่น

ในการไหว้เจ้าที่บ้านใหม่หรือบ้านที่อาศัยอยู่ หลายคนอาจสงสัยว่า ศาลพระภูมิและศาลเจ้าที่นั้นมีแตกต่างกันหรือไม่ ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว ศาลพระภูมิและศาลเจ้ามีความแตกต่างกัน ดังนี้

ศาลพระภูมิ
ศาลพระภูมิเป็สถานที่ของเทพารักษ์ที่คอยคุ้มครองบ้านเรือน เชื่อว่า หากได้กราบไหว้ศาลพระภูมิจะได้รับสิ่งดีๆ เข้ามาในชีวิตได้ ซึ่งศาลพระภูมิส่วนใหญ่ มักมีลักษณะเป็นบ้านหรือวิหารหลังเล็ก นอกจากนั้น เสาพระภูมิยังมีเพียงเสาเดียว เนื่องจากพระภูมิมีสถานะเป็นภุมมเทวาหรือเทพที่มาอาศัยอยู่บนพื้นดินมนุษย์ โดยมีตำแหน่งการตั้ง ดังนี้

ให้ตั้งศาลไว้บนพื้นดินและต้องไม่ถูกเงาของตัวบ้านปิดทึบ
ห้ามตั้งศาลพระภูมิให้ตรงกับประตูทางเข้าบ้านและห้องต่างๆ รวมถึง ให้แยกศาลออกห่างจากรั้วบ้านหรือกำแพงบ้านอย่างน้อย 1 เมตร
ให้ตั้งศาลพระภูมิไว้อยู่เหนือระดับสายตาเล็กน้อย

ศาลเจ้าที่
ศาลเจ้าที่ หรือศาลตายาย คือ ศาลหรือสถานที่ของเจ้าของพื้นที่เดิมซึ่งเคยอยู่อาศัยมาก่อน โดยการตั้งศาลเจ้าที่นั้น เป็นการอัญเชิญเจ้าที่เดิม เพื่อให้มาช่วยดูแลคุ้มครองและปกปักรักษาบ้านของเราต่อไป โดยเจ้าที่สามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ เจ้าที่แท้ ซึ่งเป็นเจ้าของที่ดินเดิมที่ไม่ได้ไปเกิดใหม่ แต่เลือกอาศัยอยู่ในพื้นที่ดังกล่าว และ เจ้าที่จร ซึ่งเป็นดวงวิญญาณเร่ร่อนอยู่แถวนั้น เมื่อเจ้าของเดิมจากไป จึงได้เข้ามาอยู่อาศัยต่อ

นอกจากนั้น ศาลเจ้าที่มักนิยมสร้างเป็นเรือนไทยจำลองที่มี 4 หรือ 6 เสา เนื่องจากมีลำดับสถานภาพต่ำกว่าศาลพระภูมิ โดยมีตำแหน่งการตั้งศาลเจ้าที่เพื่อไหว้เจ้าที่บ้านใหม่หรือเจ้าที่เดิม ดังนี้

ศาลจะต้องตั้งอยู่บริเวณพื้นที่กว้าง สะอาดตา เพื่อรับเอาสิ่งดีๆ เข้าสู่ตัวบ้าน
ให้ตั้งศาลไว้บนพื้นธรรมดา แต่ถ้าต้องการเสริมโชคลาภ สามารถวางแผ่นเงินหรือแผ่นทองไว้ใต้ศาลเจ้าที่ได้
ห้ามตั้งเจ้าที่ตรงกับประตูทางเข้าบ้าน ห้องน้ำ หรือใต้บันได เพราะอาจเกิดผลไม่ดีตามมาได้
ไหว้ศาลพระภูมิและไหว้เจ้าที่

ไหว้ศาลพระภูมิและไหว้เจ้าที่ใช้ธูปกี่ดอก
สำหรับใครที่กำลังสงสัยว่าการไหว้ศาลพระภูมิหรือการไหว้เจ้าที่ใช้ธูปกี่ดอกอยู่นั้น จะมีให้เลือกตั้งแต่การจุดธูป 1 ดอก, 3 ดอก, 5 ดอก, 7 ดอก, และ 9 ดอก โดยจะแตกต่างกันไปตามประเภทของศาล ซึ่งแต่ละจำนวนนั้นจะมีความหมายที่แตกต่างกันไป ดังนี้

ศาลพระภูมิ
การไหว้ศาลพระภูมิส่วนมากมักใช้ธูปจำนวน 9 ดอก เนื่องจากเป็นการบูชาถึงผู้มีพระคุณ พระภูมิ และเทพองค์อื่นๆ อีกทั้งเลข 9 ยังเป็นเลขมงคลตามความเชื่อของคนไทย นอกจากนั้น ในการไหว้ศาลพระภูมิ ยังมีการใช้ของถวายอื่นๆ เช่น ดอกไม้ พวงมาลัย ของคาวและหวาน รวมถึง ผลไม้อีกด้วย โดยมีบทสวดคือ “ยัสสานุภาวะโต ยักขา เนวะ ทัสเสนติ ภิงสะนัง ยัมหิ เจวานุยุฐ ชัญโต รัตตินเทวะ มะตันทิโต สุขัง สุปะติ สุตโต จะปาบะงกิญจิ ปะริตตันตัม ภาณามะเหฯ” เพื่อให้บ้านร่มเย็นเป็นสุข เสริมโชคลาภวาสนา

ศาลเจ้าที่
นอกเหนือจากการไหว้ศาลพระภูมิแล้ว ในส่วนการไหว้ศาลเจ้าที่นั้น จะใช้ธูปจำนวน 7 ดอกเท่านั้น เนื่องจากเลข 7 เป็นอีกเลขที่มีความเป็นสิริมงคล อีกทั้งยังเป็นการไหว้เพื่อสื่อถึงจิตวิญญาณของพ่อ แม่ และครูบาอาจารย์ผู้ได้สั่งสอนเราด้วย ทั้งนี้ การไหว้ศาลเจ้าที่มักใช้ของถวายอื่นๆ อย่าง ดอกไม้ พวงมาลัย และอาหารต่างๆ รวมถึงของหอมหรือเครื่องหอมในการถวายร่วมด้วย

โดยใช้บทสวดคือ “อิติสุคะโต อะระหังพุทโธ นะโมพุทธายะ ปะฐะวีคงคา พระภุมมะเทวา ขะมามิหัง” (3 จบ) เพื่อป้องกันภัยอันตรายต่างๆ เข้าสู่ตัวบ้าน และช่วยคุ้มครองเจ้าของบ้านและผู้อยู่อาศัยให้รอดพ้นปลอดภัยจากวิญญาณชั่วร้ายทั้งปวง