Social credit​ score มันกำลังจะมาคุณพร้อมแล้วหรือยัง!?

จะเป็นอย่างไรถ้าสิ่งที่เราเคยดูในหนัง​ ตอนนี้มันกำลังจะมา มีกล้องคอยจับตาดูคุณทุกฝีก้าว​ ทำอะไร​ ที่ไหน​ อย่างไรมีคนรู้หมดและข้อมูลทุกอย่างจะถูกตีเป็นคะแนน

โดยประเทศจีนได้สร้างระบบที่เรียกว่า Social Credit Score ขึ้นเพื่อจัดระเบียบสังคมภายในประเทศ โดยระบบจะเข้าถึงข้อมูลของประชากรภายในประเทศได้ และจะมีการเก็บคะแนนทางสังคมเพื่อให้เป็นมาตรฐานความน่าเชื่อถือของสังคม โดยแบ่ง เป็น 3 ด้านใหญ่ๆ คือ

1..พฤติกรรมทางการเงิน / การเสียภาษี ค่าเช่าบ้าน ค่าใช้จ่ายในครัวเรือน ค่าปรับ
2.พฤติกรรมด้านสังคม / ความมีระเบียบวินัย การฝ่าฝืนกฎจราจร ได้รับใบสั่ง ข้ามถนนผิดที่ การวางแผนครอบครัว การเป็นอาสาสมัครช่วยเหลือสังคม
3.พฤติกรรมในโลกออนไลน์ / การช็อปปิ้งออนไลน์ หัวข้อสนทนาบนอินเทอร์เน็ตและโซเชียลเน็ตเวิร์ค

ระบบ Social Credit Score​ ในปี 2020 เพื่อใช้ตัดสินความน่าเชื่อถือต่างๆ ของประชาชนจำนวน 1.3 พันล้านคน ซึ่งจะคอยติดตามแต่ละคนไปทุกที่ ไม่ว่าจะไปซื้อของที่ไหน ทำอะไร พบปะหรือมีกิจกรรมร่วมกับใคร ซึ่งผู้ที่คอยติดตามและให้คะแนนความประพฤติ (เรียกว่า Sesame Credit) ก็คือรัฐบาลจีน โดยทางรัฐบาลจีนอ้างว่า เพื่อเป็นมาตรฐานให้กับความ “ซื่อสัตย์ และจริงใจ” ซึ่งระบบที่ว่านี้ ทางรัฐบาลจีนได้ขอความร่วมมือกับบริษัทต่างๆไม่ว่าจะเป็น China Rapid Finance, Tencent เจ้าของ WeChat ที่มีผู้ใช้กว่า 850 ล้านคน , Alibaba เจ้าของ Alipay ซึ่งมี Fin Tech Platform ที่ออกแบบมาไม่เพียงแต่เป็นช่องทางการทำธุรกรรมการเงิน แต่ยังเป็นแหล่งข้อมูลลักษณะการจับจ่ายต่างๆ รวมถึงการคำนวน tax อีกด้วย

และยังมีบริษัทเทคอื่นๆ ระบบเครดิตทางสังคมจึงจะไม่เก็บเพียงแค่ข้อมูลส่วนตัวของบุคคล แต่จะร่วมมือกับบริษัท E-Commerce อย่าง Alibaba ที่ได้เริ่มมีระบบเครดิตของตัวเอง ที่ชื่อว่า Sesame Credit ก่อนแล้วด้วย รวมถึงธุรกิจอื่นๆ อีก 7 แห่งที่ให้ข้อมูลและรวบรวมเป็น Big data ที่วิเคราะห์และแสดงผลของผู้บริโภค โดย Joe Tsai ผู้บริหารของ Alibaba ก็เคยกล่าวไว้ถึงการสร้างโปรไฟล์ออนไลน์ของคนหนุ่มสาวว่า “เราต้องการให้ผู้คนตระหนักถึงเรื่องนี้ เพื่อให้พวกเขามีความประพฤติที่ดีขึ้น”

รัฐจะนำข้อมูลของเอกชนรวมเข้าด้วยกัน ตัดสินพฤติกรรมต่างๆ ออกมาเป็นคะแนน รวมถึงเพิ่มและหักลบตามการกระทำ และแบ่งเกณฑ์ว่าคุณเป็นคนดีในเลเวลไหน คะแนนความน่าเชื่อถือของประชากรมีตั้งแต่ 350 – 950 คะแนน โดยแบ่งออกเป็นการให้คะแนนตามกิจกรรมต่างๆ เช่น การ shopping หรือ ความสัมพันธ์กับผู้อื่น

ฟังดูเหมือนน่ากลัว แต่ดูเหมือนว่า ประชากรจีนไม่ได้ต่อต้านระบบนี้เท่าไหร่นัก เพราะหากคุณมีคะแนนตั้งแต่ 600 คะแนนเป็นต้นไป เขาจะมีโอกาสในการขอสินเชื่อเพื่อซื้อสินค้าออนไลน์ได้สูงถึง 5,000 หยวน (ประมาณ 25,000 บาท) หรือถ้ามีคะแนนสูงถึง 650 คุณจะสามารถเช่ารถได้โดยไม่ต้องมีค่ามัดจำ ความพิเศษสูงขึ้นเรื่อยๆ หากคะแนนสูงถึง 700 คุณจะสมัครไปเที่ยวสิงคโปรได้โดยไม่จำเป็นต้องมีเอกสารประกอบการยื่นคำร้อง และหากคะแนนสูงไปถึง 750 คะแนน คุณจะได้ Fast-trached ในการขอวีซ่ายุโรป

แต่ในทางกลับกับหากมีคะแนนต่ำก็จะถูกลงโทษ เช่น ให้ความเร็วในการใช้ internet ต่ำลง, ห้ามไม่ให้เข้าร้านอาหารบางร้าน และห้ามเที่ยวต่างประเทศ รวมไปถึงอาจมีผลต่อการจ้างงาน และแน่นอนว่า ย่อมมีฝ่ายที่ไม่เห็นด้วย โดยเฉพาะนักวิชาการบางท่าน ก็โต้แย้งว่าการทำระบบแบบนี้มันทำให้มนุษย์ไม่เป็นมนุษย์จนเกินไป

หากเอาความเป็นจริงแล้ว ทุกวันนี้ ชีวิตของเราก็ถูกให้คะแนนแบบที่เราไม่รู้ตัว และตัวเราเองก็แลดูจะชอบคะแนนนั้นๆ ด้วย ไม่ว่าจะเข้าร้านอาหาร ก็ต้องกดดู Review จะไปพบหมอก็ต้องดูประวัติหมอ ส่วนเรื่องการ track ข้อมูลนั้น ไม่ว่าจะเป็น Facebook, Google ก็มีข้อมูลส่วนตัวของเราเก็บไว้โดยที่เราเป็นคนสร้างข้อมูลนั้นเองเสียด้วย

ข้อมูลพวกนี้เป็น Big Data อย่างที่ไม่ต้องสงสัย ทำให้ในการสร้าง Algorithm เพื่อระบุตัวตน ให้คะแนน หรือทำนายอะไรก็ตาม มีความแม่นยำที่ค่อนข้างสูง การ Track ประชากรนี้ ก็มีข้อดีอื่นๆ อีกด้วย เช่น ที่อเมริกา ใช้เพื่อการรักษาความปลอดภัย ป้องกันอาชญากรรม ดังนั้น การที่ประเทศจีนออกมาประกาศชัดเจนว่าจะทำระบบ Track ประชากรเพื่อให้คะแนนความประพฤติ ที่ฟังดูน่ากลัว น่าตกใจ แท้จริงก็คงไม่ใช่เรื่องใหม่อะไร เพียงแต่เขาทำให้เห็นเป็นกิจลักษณะกันไปเลย

ส่วนในไทยนั้น​ รัฐบาลได้เริ่มวางแผน มีกระทรวงใดกระทรวงหนึ่งเป็นเจ้าภาพ เช่น กระทรวงพัฒนาสังคมและทรัพยากรมนุษย์ (พม.) หรือ ศูนย์คุณธรรมในกำกับของกระทรวงวัฒนธรรม กระทรวงหมาดไทย หรือกระทรวงดิจิทัลเป็นเศรษฐกิจละสังคม แต่ละกระทรวงมีจุดแข็งและจุดอ่อนในตัวเอง

แต่มีเงื่อนไขสำคัญคือ การมีประชาชนได้รับการสรรหาเข้าร่วมการบริหารตั้งแต่เริ่มต้นจนถึงที่สุด จึงเป็นการสมควรที่รัฐบาลจะกำหนดหน่วยงานที่รับผิดชอบพร้อมกำหนดแผนการประยุกต์ระบบ Social Credit โดยมีโครงการนำร่องในภูมิภาคต่าง ๆ ทั่วประเทศ มีการทดสอบระบบ ทางเทคโนโลยีควบคู่ไปกับระบบนวัตกรรมสังคม และควรแบบออกเป็นระยะต่าง ๆ ไม่เกิน 3 ระยะโดยน่าจะเสร็จสมบูรณ์ได้ในปี พ.ศ. 2570