“ อำพัน ” มาจากไหน?
“อำพัน” หรือ "Amber" คือรูปแบบของอัญมณี มีสีเหลือง หรือสีเหลืองออกน้ำตาลที่ดูเหมือนจะโปร่งแสง จนบางคเรียกว่าเหลืองอำพัน ซึ่งอำพันจะต่างจากอัญมณีในรูปแบบอื่นๆ ที่เกิดจากสารประกอบอินทรีย์ เช่นไข่มุกที่ได้จากหอยมุก เป็นต้น เรียกได้ว่าอำพันเป็นอัญมณีสีเหลืองที่มีความงามเป็นเอกลักษณ์ของตัวเองเป็นอย่างยิ่ง
อำพันสีเหลืองมีแหล่งกำเนิดจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอย่าง วาฬ ซึ่งสามารถแบ่งได้เป็น 2 กระบวนการนั้นก็คือ จากการสำรอกของวาฬและมูลของวาฬ สสารที่อยู่ในลำไส้เล็กจะมีความสมบูรณ์กว่าสสารที่ผ่านกระบวนการย่อยแล้วอย่างมูลของวาฬ
โดยอำพันที่เกิดจากการสำรอกของวาฬ หรือการขับถ่ายของวาฬ มีลักษณะเป็นก้อนไขมัน พบตามชายฝั่งทะเลถูกคลื่นซัดเข้ามาหาฝั่ง หรือในทะเลลึก แม้กระทั่งในลำไส้ของวาฬที่เพิ่งตาย วาฬจะกินสัตว์น้ำไม่มีกระดูกสันหลังจำพวกหมึกเป็นอาหารหลัก และยังกินแพลงก์ตอนในทะเล (Plankton) ด้วย
นอกจากนี้ยังมีอำพันที่เกิดจากยางไม้อีกด้วย มักจะเกิดจากยางไม้ประเภทไม้สน จากเดิมที่เป็นของเหลวหนืดๆ ได้กลายเป็นก้อนยางที่แข็งตัว และใช้เวลานานนับร้อยหรือพันปี จนมีความแข็งเป็นอัญมณี โดยจะมีซากฟอสซิลของสัตว์ที่มาเกาะยางไม้แล้วติหนึบไปกับยางนั้น จนถูกยางไม้ผลึกกลายเป็นหนึ่งเดียวกันในที่สุด ส่วนมากอำพันที่เกิดจากยางไม้จะมีรูปร่างเป็นหยดน้ำตามการไหลของยางจากต้นไม้ หรือบางทีอาจจะไหลไปตามต้องการแตกของต้นไม้นั้น เกิดเป็นรูปทรงอื่น
สมัยก่อน อำพันเป็นอีกหนึ่งในสินค้าที่มีการแลกเปลี่ยนกันในราคาแพง โดยอำพันที่ได้จากท้องทะเลไทย ส่วนมากจะได้มาจากสำรอกและมูลของวาฬหัวทุย โดยที่สารอินทรีย์ที่เป็นสารตั้งต้นในการเกิดอำพัน แต่ยังมีคุณภาพด้อยกว่าอำพันที่เกิดจากสำรอกของวาฬสีน้ำเงินในแถบทะเลบอลติกหรือแถบชายฝั่งของประเทศรัสเซีย
เพราะวาฬวาฬสีน้ำเงินกินแพลงก์ตอนต่างๆ เป็นอาหารที่อยู่ในทะเลลึก เป็นปริมาณที่มากกว่าวาฬหัวทุยในแถบอ่าวไทยหรือคาบสมุทรอินโดจีน ทำให้สำรอกของวาฬสีน้ำเงินมีสารตั้งต้นที่เป็นสารอินทรีย์หนาแน่นกว่าและคงคุณภาพได้มากกว่าอำพันที่เกิดจากสำรอกวาฬหัวทุยนั่นเอง
คุณภาพของอำพันทะเลสามารถสังเกตได้จากคุณสมบัติด้านกายภาพ เช่น การลอยน้ำ ความแข็ง และสีของอำพัน ตลอดจนสามารถการตรวจสอบคุณภาพและคุณสมบัติทางเคมีของอำพันดังกล่าวได้ในห้องแล็บปฏิบัติการเช่นกัน ซึ่งส่วนมากจะนิยมนำไปตรวจสอบที่ห้องแล็บของประเทศฝรั่งเศส เพราะว่าประเทศฝรั่งเศสเป็นแหล่งกำเนิดของน้ำหอมชั้นเยี่ยมของโลก โดย “อำพัน” ก็เป็นสารที่มีกลิ่นหอม เหมาะกับการนำไปเป็นส่วนประกอบของน้ำหอมอีกที
ดังนั้น ราคาของอำพันจะสามารถวัดได้จากคุณภาพของสสารที่ทำให้เกิดความหอม และในขณะเดียวกันก็เป็นสสารที่มีมูลค่าทางด้านการเป็นวัตถุทางยาอีกด้วย และถึงแม้สำรอกของวาฬในเขตน้ำตื้นอย่างวาฬหัวทุยที่พบได้ในประเทศไทยจะมีคุณภาพต่ำ แต่ก็ยังถือได้ว่าเป็นสสารที่ให้คุณประโยชน์มหาศาล มีราคาขายอยู่ที่หลักหมื่นขึ้นไป
ที่มาเนื้อหา:https://www.scimath.org/article-chemistry/item/11657-2020-06-30-06-13-32
ทีมาของรูป:https://pixabay.com/th/images/search/amber/?manual_search=1