"พม่าอังวะ" ไม่ได้เผาทำลาย "อยุธยา" ทั้งหมด?
พม่าอังวะไม่ได้เผาทำลายอยุธยาทั้งหมด อยุธยาเป็นซากด้วยฝีมือคนพื้นเมืองและไทยจีน
อยุธยาที่เห็นเหลือแต่ซากทุกวันนี้ เป็นฝีมือคนพื้นเมืองและไทยจีนกันเองทั้งนั้น แต่มักโยนบาปเหมาให้พม่าพวกเดียว ไฟไหม้ใหญ่ในพระนครศรีอยุธยา ก่อนกรุงแตก 3-4 เดือน ไม่ใช่พม่าลอบเผา แต่คนในเมืองลักลอบเผากันเอง เพราะทัพอังวะล้อมกรุงอยู่นอกเมืองเป็นปกติ ยังตีไม่ได้อยุธยา จึงไม่มีส่วนเผาตลาดกลางเมืองอยุธยา สิ่งที่ทัพอังวะกระทำต่ออยุธยา มีในพระราชพงศาวดารฯ ได้แก่ ระเบิดเปิดทางกำแพงด้านหัวรอ และเมื่อเข้าเมืองได้ก็เผาปราสาทบางหลังในวังหลวง ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของอำนาจ แต่ไม่ได้เผาหมดเมือง
เมื่อตีได้แล้วยึดอยู่ไม่นานก็เกณฑ์เจ้านายไพร่พลอยุธยายกกลับอังวะในพม่าประเทศ โดยตั้งสุกี้พระนายกองควบคุมอยู่บ้านโพธิ์สามต้น (ทางเหนือออกนอกเมืองไปไกล) ไม่อยู่ในเมือง เพราะมีอันตราย จึงไม่มีช่องทางทำลายอยุธยา อยุธยาหลังทัพพม่ายกกลับแล้ว ถูกทำลายโดยคนพื้นเมืองหลายพวก ซึ่งมีไทยกับจีนอยู่ด้วย ขุดหาสมบัติขนานใหญ่และต่อเนื่องยาวนานถึงปัจจุบัน มีพยานเป็นเอกสารหลายเล่ม
โดยเฉพาะบันทึกของชาวยุโรป หลังเสียกรุงราว 10 ปี ที่ไปพบเหตุการณ์จริงในอยุธยา ขณะนั้นไม่มีทหารจากทัพอังวะพม่าประเทศ หลังกรุงแตกอยุธยาถูกทำลายครั้งใหญ่ ไม่มีพม่าอังวะเกี่ยวข้องเลย เริ่มจากรื้อกำแพงเมือง ขนอิฐใส่เรือลงไปสร้างกำแพงเมืองกรุงเทพฯ สมัย ร.1 ต่อมารื้อกำแพงเมืองส่วนที่เหลือ เพื่อถมทำถนนรอบเกาะ สมัย ร.5
หลัง พ.ศ. 2500 ข้าราชการกับพ่อค้านักการเมืองท้องถิ่น ร่วมกันจ้างคนรื้อเจดีย์และวัดวังขายอิฐเก่า แล้วเอาที่ดินสร้างอาคารพาณิชย์ ดังเห็นๆ อยู่แล้ว อยุธยาหลังเป็นมรดกโลก ถูกทำลายด้วยวัฒนธรรมท่องเที่ยวที่ขาดความรับผิดชอบของหน่วยงานเกี่ยวข้องทั้งภาครัฐและภาคเอกชน ไปดูเมื่อไรก็เห็นแก่ตา
เศียรพระศรีสรรเพชญ์กรุงศรีอยุธยา อ. รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล (คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง) ตรวจสอบรอบด้านบรรดาหลักฐานประวัติศาสตร์โบราณคดี พบว่าจัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร เพราะกองทัพอังวะไม่ได้เอาไฟคลอกลอกทอง จึงไม่ถูกไฟเผาทำลายย่อยยับ เมื่อกรุงแตก พ.ศ. 2310 (250 ปีมาแล้ว)
ผู้คุ้นเคยเรื่องนี้จำนวนไม่น้อย พากันไม่ชอบใจ เพราะเชื่อตามความในพระราชพงศาวดาร ที่แต่งเติมสมัยหลังๆ เมื่อยุคต้นกรุงรัตนโกสินทร์ โดยเพิ่มบรรยากาศชาตินิยมเข้าไปแบบนิยาย และด้วยแนวคิดทางการเมืองแบบรัฐชาติสมัยใหม่ที่เพิ่งรับจากตะวันตก
(ภาพถ่ายมุมสูง วัดพระศรีสรรเพชญ์ โดย วิลเลียม ฮันท์ )