เครื่องเบญจรงค์

 การทำเครื่องเบญจรงค์ถือได้ว่าเป็นงา นด้านศิลปหัตถกรรมของไทยที่มีมา   ตั้งแต่สมัยโบราณ และเป็นงานของช่างฝีมือที่ทำขึ้นเพื่อใช้ในราชวงศ์ชั้นสูงเท่านั้น เป็นงานศิลปหัตถกรรมที่แสดง      ถึงลักษณะเฉพาะของไทย ในปัจจุบันมีการทำกันในหลายพื้นที่ทั่ว     ทุกภาคของประเทศไทย และสามารถใช้ได้กับบุคคลทั่วไป

เครื่องเบญจรงค์เป็นเครื่องถ้วยที่มีการลงสีที่พื้นและลวดลาย เป็นเครื่องปั้นดินเผาประเภท เซรามิคส์  (Ceramics)  ใช้เนื้อดิน  ประเภทพอร์ซเลน  (Porcelain ware) โดยเป็นเครื่องปั้นดินเผาเคลือบที่เขียนลายด้วยวิธีลงยา    หรือสีผสมเคลือบ  (Enamel) เป็นง านที่มีต้น   กำเนิดในประเทศจีน   ประมาณปลายพุทธศตวรรษที่  20   ในรัชสมัยพระเจ้าซวนเต๊อะ   (พ.ศ. 1969-1978)  สมัยราชวงศ์หมิง   มีการผลิตครั้งแรก  ในแคว้นกังไซ    มณฑลเจียงซี  (หรือที่คนไทยเรียกว่า  กังไส)  และพัฒนาต่อมาจนเป็นที่นิยมอย่างมากในสมัยพระเจ้าเฉิงฮั่ว  (พ.ศ. 2008-2030)  การเขียนลายตามแบบของจีนจะใช้ตั้งแต่  3  สีขึ้นไป  มีชื่อเรียกในภาษาจีนต่างๆกัน  เช่น  อู๋ไฉ่  โต้วไฉ่  เฝินไฉ่  และฝาหลั่งไฉ่  ส่วนที่เป็นของไทยนั้น  จะนิยมลง  5  สีด้วยกัน  คือ  ขาว  เหลือง  ดำ  แดง  เขียว (คราม)  จึงเรียกว่า  เครื่องเบญจรงค์  หรือ  5  สี  โดยทั้ง  5  สีนี้จัดได้ว่าเป็นแม่สีเครื่องถ้วยเบญจรงค์ของไทย

 และในบางครั้งอาจมีการใช้สีมากกว่า  5  สีด้วย เช่น  ชมพู  ม่วง  แสด  และน้ำตาล  ในอดีตใช้การสั่งทำ ที่ประเทศจีนตามความคิดและลวดลายของไทย   การสั่งทำนั้นจะมีช่างของไทยเดินทางไปควบคุมการผลิตเพื่อให้ได้รูปลักษณะที่เป็นแบบไทย  เริ่มตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา  ยุคที่  3ช่วงประมาณรัชสมัย  พระเจ้าปราสาททอง  (พ.ศ. 2173-2198)  

  และสมเด็จพระนารายณ์มหาราช(พ.ศ. 2199-2231)  ซึ่งตรงกับสมัยราชวงศ์หมิงตอนปลาย  โดยเฉพาะใน สมัยพระเจ้าวั่นลี่  และต่อเนื่องจนถึงสมัยราชวงศ์ชิง  การสั่งทำจากประเทศจีนในสมัยนั้นได้สั่งทำเป็นโถปริก  และโถฝาขนาดกลาง เขียน เป็นลายกนก  ลายพุ่มข้าวบิณฑ์  ลายเทพนม  ลายนรสิงห์  และยังมีที่เป็นลวดลายของจีน  เช่น  ลายเทพนมจีน  (เทวดาท้องพลุ้ย)  มีพื้นสี ต่างๆ  เช่น  เหลือง  ชมพู  ม่วงอ่อน  เครื่องถ้วยเบญจรงค์ของไทยมีทั้งสั่งทำที่เมืองจิงเต๋อเจิ้น  และจากเตาเผาที่มณฑลฝูเจี้ยนและ กวางตุ้ง  เครื่องเบญจรงค์ที่สั่งทำจากเมืองจิงเต๋อเจิ้น  มักเป็นของใช้ในราชสำนักเพราะเนื้อดินปั้นละเอียด  แกร่ง  และช่างมี ฝีมือดี  เขียนลายได้ละเอียดสวยงาม  

 ส่วนเครื่องถ้วยลายน้ำทอง  จะเป็นเครื่องปั้นดินเผาที่เขียนลายด้วยวิธีลงยาเช่น เดียวกันกับเครื่องเบญจรงค์  แต่จะใช้สีทองที่ทำจากทองคำ  ในอดีตเริ่มต้นมาจากการสั่งทำจากประ เทศจีนเช่นเดียวกัน  โดยลายน้ำทองนี้  นิยมในประเทศจีน  ในสมัยราชวงศ์ชิง  ใน  รัชสมัยของพระเจ้า คังซี  (พ.ศ. 2205-2266)  และพระเจ้าหย่งเจิ้น  (พ.ศ. 2266-2279)  ตรงกับรัชสมัยของสมเด็จ พระนารายณ์มหาราชจนถึงรัชสมัยพระเจ้าท้ายสระ 

ซึ่งในสมัยนี้มีการสั่งทำเครื่องถ้วยลายน้ำทอง จากประเทศญี่ปุ่นด้วย  เครื่องถ้วยลายน้ำทองได้รับความนิยมมากในสมัยรัชกาลที่  2  แห่งกรุงรัตน โกสินทร์