จักรพรรดิปูยี มังกรไร้บัลลังค์

"สูงสุดคืนสู่สามัญ" น่าจะเป็นนิยามที่เหมาะสมที่สุดแล้วสำหรับ "อ้ายซินเจี๋ยหลอ ปูยี" จักรพรรดิองค์สุดท้ายของแดนมังกร จากคนที่ถือกำเนิดมาอย่างสูงศักดิ์ เพียบพร้อมด้วยอำนาจและทรัพย์สมบัติยิ่งกว่าผู้คนทั้งหลาย แต่แล้วบั้นปลายชีวิตของพระองค์กลับจบลงด้วยการเป็นเพียงคนงานทำสวนจนๆ ไม่มีแม้แต่เงินทำศพตัวเอง กลายเป็นหน้าหนึ่งทางประวัติศาสตร์ที่เข้มข้นและปวดร้าวอย่างเหลือเชื่อเท่านั้น

ย้อนกลับไปตอนปลายราชวงศ์หมิง ในราชสำนักเต็มไปด้วยขุนนางทรราชย์โกงกินขูดเลือดขูดเนื้อราษฎร สร้างความเดือดร้อนไปทุกหย่อมหญ้า จนประเทศชาติอ่อนแอไม่ต่างจากคนอ่อนเปลี้ยเสียขาที่ไม่สามารถจะป้องกันตนเองได้ เป็นโอกาสให้ชนเผ่าเร่ร่อนทางตะวันออกเฉียงเหนือที่เรียกตัวเองว่าชาวแมนจู กรีธาทัพมารุกราน และสามารถรวบเอาแผ่นดินมังกรไว้ในอุ้งมือได้สำเร็จ จากนั้นชาวแมนจูก็สถาปนาราชวงศ์ชิงขึ้นครองประเทศ ต่อมาเพื่อกลืนกินราษฎรให้กลายเป็นแมนจูให้หมด จักรพรรดิชิงก็ออกกฎบังคับให้ผู้ชายชาวฮั่นทุกคนโกนผมครึ่งศรีษะไว้ผมเปียยาวและสวมเสื้อผ้าอย่างชาวแมนจู ใครฝ่าฝืนจะมีโทษร้ายแรงถึงขั้นประหารชีวิต ทั้งๆ ที่รู้อยู่แก่ใจว่าการโกนศรีษะนั้นขัดแย้งกับประเพณีปฏิบัติดั้งเดิมของชาวฮั่นที่ถือว่า เส้นผมเป็นสมบัติจากพ่อแม่ ห้ามตัด หรือทำลายอย่างเด็ดขาด แต่ผู้ชายชาวฮั่นในสมัยนั้นก็ต้องเลือกเอาว่าจะเก็บผมไว้แต่เสียหัว หรือจะเลือกหัวที่มีผมแค่ครึ่งเดียว

ราชวงศ์ชิงใช้การประณีประณอมในบางเรื่องและแข็งกร้าวในบางส่วนได้อย่างแยบยล จึงประสบความสำเร็จทั้งทางด้านการเมือง เศรษฐกิจและสังคม จนสามารถปกครองประเทศจีนได้นานถึง 260 ปี จวบจนเวลาล่วงเลยมาถึงรัชสมัยของจักรพรรดิถงจื้อ แผ่นดินจีนก็มีโอกาสให้จักรพรรดิหญิงคนแรกและคนเดียว ผู้ซึ่งนำความหายนะมาให้ประเทศชาติ นั่นก็คือพระนางซูสีไทเฮา ผู้เป็นดั่งดาวมัจจุราชที่สวรรค์ส่งมาทำลายประเทศจีน

พระนางซูสีไทเฮาทรงหลับหูหลับตาเชื่อมาตลอดว่าจีนนั้นเป็นศูนย์กลางงแห่งความยิ่งใหญ่เหนือกว่าอาณาจักรใดๆ และมองชาติตะวันตกว่าเป็นชนป่าเถื่อนหยาบช้า พระนางจึงไม่ใส่ใจภัยคุกคามจากชาติตะวันตกที่กำลังล่าอาณานิคม จนพม่า อินเดีย และอีกหลายประเทศในเอเชียต้องสิ้นชาติ สิ้นแผ่นดินกันในขณะนั้น

หลังจากที่จักรพรรดิถงจื้อทรงสวรรคตโดยไม่มีรัชทายาท พระนางซูสีไทเฮาก็นำหลานชายของพระนางเอง นามว่ากวางซวี ซึ่งมีอายุเพียงสามขวบ ขึ้นมาเป็นจักรพรรดิองค์ต่อไป แล้วทำตัวเป็นฮ่องเต้หญิงบัญชาการอยู่เบื้องหลัง จวบจนจักรพรรดิกวางซวีทรงเจริญพระชนมายุพร้อมจะครองราชย์ได้เองแล้ว พระนางซูสีไทเฮาก็ถูกเหล่าขุนนางเฒ่าชราที่ภักดีต่อชาติบีบให้สละอำนาจให้กับจักรพรรดิหนุ่ม กระนั้นอำนาจที่แท้จริงก็ยังอยู่ในกำมือของพระนางซูสีไทเฮาเหมือนเดิม ส่วนจักรพรรดิกวางซวีก็เป็นเพียงหุ่นเชิดที่พระนางใช้บังหน้าเพื่อไม่ให้ขัดต่อกฎมณเฑียรบาลเท่านั้น

เมื่อได้ครองราชย์ใหม่ๆ จักรพรรดิกวางซวีทรงพยายามเปลี่ยนแปลงระบอบเก่าคร่ำครึหลายอย่างในประเทศ เพื่อให้ทันต่ออารยธรรมตะวันตกที่คืบคลานเข้ามา แต่ความหัวสมัยใหม่ของพระองค์กลับไปขวางหูขวางตาพระนางซูสีไทเฮาเข้า พระนางจึงใช้กำลังทหารทำการปฏิวัติยึกพระราชอำนาจจากองค์จักรพรรดิ และขึ้นเป็นผู้สำเร็จราชการอีกครั้ง ความมัวเมากระหายอำนาจของพระนางกลายเป็นจุดอ่อนที่ทำให้จีนล้าหลัง จนไม่สามารถต้านทานการรุกรานอย่างหนักของชาติตะวันตกได้ ในที่สุดปักกิ่งก็ถูกอังกฤษเข้ายึดครอง และพระนางซูสีไทเฮาก็ต้องทำการปฏิรูปประเทศตามข้อตกลงที่ชาติตะวันตกต้องการ

ปี พ.ศ.2451 จักรพรรดิกวางซวีทรงเสด็จสวรรคตอย่างตรอมตรมในพระราชวังฤดูร้อนที่พระนางซูสีไทเฮาขังพระองค์ไว้ หลังจากนั้นเพียงวันเดียวพระนางก็คัดเลือก อ้ายซินเจี๋ยหลอ ปูยี พระโอรสอายุเพียง 2ปี 10เดือน ขององค์ชายชุน ให้เป็นจักรพรรดิองค์ต่อไป ใช้ชื่อรัชสมัยว่า "ซวนถ่ง" ปูยีจึงมีพระนามที่เป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไปว่าจักรพรรดิซวนถง โดยให้พระราชบิดาเป็นผู้สำเร็จราชการแทน

จักรพรรดิปูยี มีพระราชสมภพเมื่อวันที่ 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2449 เป็นพระโอรสองค์โตขององค์ชายชุนที่ 2 และพระนางยู่หลาน มีพระอนุชานามว่าปูเจี๋ย ที่พระนางซูสีไทเฮาแต่งตั้งให้เจ้าชายน้อยเป็นจักรพรรดิ ก็เพราะเล็งเห็นว่าปูยียังเป็นเพียงทารกจึงง่ายที่จะควบคุมให้อยู่ในโอวาท แต่สิ่งที่พระนางลืมคิดไปก็คือคนเราไม่มีใครอยู่ค้ำฟ้า แม้แต่ตัวพระนางเองที่มีอำนาจสูงสุดในแผ่นดินก็ยังต้องตายเหมือนคนทั่วไป หลังจากองค์ชายปูยีขึ้นครองราชย์ไม่กี่วัน พระนางซูสีไทเฮา นางมังกรที่แผ่กรงเล็บครอบคลุมแผ่นดินจีนมาอย่างยาวนานก็สวรรคตลงอย่างสงบ ทิ้งความยุ่งเหยิงและย่อยยับไว้ในประเทศจนสุดจะประมาณได้

และเพราะความมักใหญ่ใฝ่สูงของพระนางนี่เอง ชีวิตของเด็กน้อยปูยีจึงต้องประสบกับความผกผันตั้งแต่ยังไม่ทันรู้เดียงสาในฐานะฮ่องเต้ พระองค์ต้องประทับอยู่แต่ในพระราชวังต้องห้ามที่ล้อมรอบด้วยกำแพงสูงแม้จะพรั่งพร้อมด้วยวัตถุมีค่า แต่ก็ต้องพลัดพรากจากบิดามารดาผู้เป็นที่รัก มีเพียงพระพี่เลี้ยงเก่าแก่เพียงคนเดียวที่เป็นที่พึ่งทางใจ จนกระทั่งอีก 6 ปีต่อมา จึงทรงได้รับอนุญาตให้พบกับครอบครัวอีกครั้ง แต่ก็เป็นการพบที่ห่างเหินเย็นชาไม่ต่างจากคนแปลกหน้าเลย จักรพรรดิองค์น้อยจึงเติบโตขึ้นมาอย่างว้าเหว่อ้างว้าง และสิ้นไร้อิสรภาพไม่ต่างจากนักโทษชั้นดีในคุกที่เรียกว่าพระราชวังนั่นเอง

ชีวิตของจักรพรรดิปูยีพบกับความพลิกผันอีกครั้งหนึ่ง เมื่อราชวงศ์ชิงภายใต้การสำเร็จราชการแทนขององค์ชายชุนที่ 2 ปราชัยอย่างย่อยยับให้กับกองทัพของฝ่ายปฏิวัติ ภายใต้การนำของ ดร.ซุนยัตเซ็น ความพ่ายแพ้ทั้งหมดทั้งมวลนี้ เป็นผลมาจากการปกครองที่อ่อนแอมาตั้งแต่รัชสมัยของพระนางซูสีไทเฮา เมื่อมาถึงมือขององค์ชายชุนที่ 2 ก็ไม่ทรงมีวิจารณญาณที่เข้มแข็งพอที่จะพาชาติรอดพ้นจากอำนาจของชาติตะวันตกได้ กระแสความเกลียดชังที่มีต่อราชวงศ์แมนจูทวีคูณขึ้นเรื่อยๆ จนจีนระส่ำระสายไปทั่วประเทศ เมื่อบวกกับถูกโจมตีจากกองกำลังของ ดร.ซุนยัตเซ็นเข้าไปอีก สุดท้ายองค์ชายชุนที่ 2 จึงจำต้องยอมจำนน ในตอนนั้นจักรพรรดิปูยี ทรงมีพระชนมายุเพียง 6 ขวบ ยังพระเยาว์เกินกว่าที่จะรับรู้ความขัดแย้งทางการเมือง แต่ก็ทรงถูกให้จับมือเซ็นให้ทรงมีพระบรมราชโองการยินยอมสละราชสมบัติไปด้วย ในวันที่ 12 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2455

ในพระราชโองการนั้น จักรพรรดิปูยีแห่งรัชกาลซวนถ่งทรงมอบหมายให้นายพลหยวนซือไข่ สมัครพรรคพวกคนสำคัญของดร.ซุนยัตเซ็น มีอำนาจสมบูรณ์ในการจัดตั้งรัฐบาลสาธารณรัฐได้ตามใจชอบ ส่วนฝ่ายรัฐบาลของ ดร.ซุนยัตเซ็นก็ให้สิ่งแลกเปลี่ยนด้วยการจัดสรรรายได้ถวายจักรพรรดิปูยีปีละ 4 ล้านเหรียญ และอนุญาตให้ประทับอยู่ในวังต้องห้ามส่วนเหนือและพระราชวังฤดูร้อนต่อไปได้ แต่ก็ทรงเป็นจักรพรรดิเพียงชื่อเท่านั้น ไม่มีอำนาจทางทหารและอำนาจในการปกครองประเทศอีกต่อไป ทั้งยังถูกจำกัดอิสรภาพเป็นอย่างมาก จะทำอะไรแต่ละอย่างก็ต้องให้รัฐบาลยินยอมก่อน แม้กระทั่งงานพระศพของพระมารดาก็ยังไม่สามารถออกไปคารวะศพได้ เพราะรัฐบาลไม่อนุญาต

ในปี พ.ศ.2460 จักรพรรดิปูยีทรงถูกผู้ใหญ่บ้าอำนาจให้กลับเข้าสู่วงจรความวุ่นวายอีกครั้ง คราวนี้ตัวการใหญ่มีชื่อว่าแม่ทัพฉางซุน หัวหอกสำคัญคนหนึ่งในคณะปฏิวัติ แม่ทัพฉางซุนเป็นคนมักใหญ่ใฝ่สูง คิดจะรวบอำนาจการปกครองมาเป็นของตนเองบ้าง จึงผลักดันให้เด็กน้อยหุ่นเชิดกลับไปเป็นประมุขแผ่นดินอีก แล้วตนเองจะได้บัญชาการอยู่เบื้องหลังเหมือนพระนางซูสีไทเฮาผู้ล่วงลับ เพราะแผนการนี้ปูยีจึงต้องกลับไปครองราชย์อย่างไม่รู้อิโหน่อิเหน่เป็นครั้งที่สอง แต่การกลับคืนบัลลังก์ก็ยืนยาวเพียง 12 วัน แม่ทัพฉางซุนก็ถูกพรรคพวกแซะกระเด็นไปจากอำนาจ ปูยีจึงถูกบังคับให้สละราชบัลลังก์อย่างน่าเวทนาเป็นครั้งที่สองอีกจนได้

หลังจากนั้นชีวิตของปูยีก็ประสบแต่ความขมขื่น พระองค์ได้รับการสนับสนุนจากญี่ปุ่นที่กำลังขยายอิทธิพลเข้ามาในจีนให้ขึ้นครองราชย์อีก แต่เนื่องจากคนจีนเกลียดญี่ปุ่นเข้ากระดูกดำ ปูยีจึงถูกคนจีนทั้งแผ่นดินมองว่าเป็นคนทรยศต่อชาติ พอญี่ปุ่นสิ้นอำนาจวาสนาไปด้วยอิทธิฤทธิ์ของระเบิดปรมาณู อดีตจักรพรรดิก็ถูกตั้งข้อหาว่าเป็นกบฏและถูกจับขังคุกนานถึง 9 เดือน จากที่เคยมีความเป็นอยู่สุขสบายมาตลอด พระองค์ต้องไปอยู่ร่วมกับนักโทษการเมืองคนอื่นๆ ทำหน้าที่ใช้แรงงานในเรือนจำ ทั้งๆ ที่ตั้งแต่เกิดมาปูยีไม่เคยแม้แต่จะล้างเท้าเองสักครั้งเดียว

เมื่อออกจากคุก ปูยีก็หมดสิ้นทุกสิ่งทุกอย่าง ไม่มีอำนาจ เงินทอง หรือแม้แต่หลังคาคุ้มหัว สิ่งเดียวที่ทรงเหลืออยู่ก็คือสภาพการเป็นหุ่นเชิดของรัฐบาลจีนเท่านั้น ปูยีถูกบังคับให้ประกาศตนว่าเป็นคอมมิวนิสต์ เพื่อให้ชาวจีนที่ยังกระด้างกระเดื่องต่อระบอบนี้เห็นว่า แม้แต่อดีตจักรพรรดิก็ยังเห็นดีเห็นงามกับระบอบคอมมิวนิสต์ ทรงถูกจัดหน้าที่ให้ไปเป็นคนสวนของสถาบันพฤกษศาสตร์และต้องแต่งงานกับหญิงชาวฮั่นที่พรรคคอมมิวนิสต์เลือกมาให้ ทั้งๆ ที่ธรรมเนียมชาวแมนจูผู้สูงศักดิ์จะต้องแต่งงานกับชาวแมนจูด้วยกันเท่านั้น แต่ที่พรรคคอมมิวนิสต์ทำอย่างนี้ก็เพื่อกลืนกินความเป็นแมนจูให้หมดสิ้นไปนั่นเอง

นี่คือเรื่องราวชีวิตจริงที่เข้มข้นและปวดร้าวยิ่งกว่านิยายของจักรพรรดิองค์สุดท้ายผู้เป็นดั่งพญามังกรที่ไร้บัลลังก์ และเป็นหุ่นเชิดของผู้มีอำนาจตั้งแต่วันแรกจนถึงลมหายใจสุดท้ายของชีวิต