โบราณสถานไทย ที่ได้ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของชาติ

สุดยอดโบราณสถานสำคัญจากแหล่งอารยธรรมทั่วไทย ความภูมิใจของคนไทยที่บ่งบอกถึงความเจริญและอารยธรรมย้อนหลังไปร่วมกว่าสหัสวรรษ

โบราณสถานชื่อดังอันยิ่งใหญ่ของชาติ บางแห่งถึงขั้นติดทะเบียนมรดกโลก เมืองโบราณและสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ในจังหวัดต่างๆ ที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ของบ้านเมือง พุทธศาสนา และการพัฒนาการของมนุษยชาติ

อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร จังหวัดกำแพงเพชร

ตั้งอยู่ในป่าธรรมชาติที่ยังคงบรรยากาศของพุทธสถานเขตอรัญวาสีดังเดิม ด้วยเหตุนี้ยูเนสโกจึงขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกร่วมกับอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยและอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัยเพื่อรักษาสภาพของเมืองโบราณแห่งนี้ไว้ มีงานสถาปัตยกรรมอันโดดเด่นที่ก่อสร้างด้วยหินศิลาแลง และประติมากรรมที่ยังคงสภาพเดิมที่แสดงถึงความเจริญในสมัยพุทธศตวรรษที่ 19 โบราณสถานสำคัญในเขตเมืองโบราณแห่งนี้ คือ ศาลพระอิศวร กำแพงเมืองกำแพเพชร วัดหนองพิกุล วัดพระธาตุ วัดซุ้มกอ วัดพระนอน บ่อสามเสน สระมน วัดพระสิงห์ เป็นต้น

สถานที่ตั้ง อำเภอเมือง จังหวัดกำแพงเพชร

อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย

ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกเมื่อปี พ.ศ. 2534 เป็นโบราณสถานที่มีร่องรอยการตั้งถิ่นฐานตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ มีพื้นที่ครอบคลุมกว่า 45.14 ตารางกิโลเมตรใน 4 ตำบล มีโบราณสถานทั้งหมด 215 แห่ง แต่สำรวจค้นพบ 204 แห่ง มีจุดโดดเด่นของโบราณสถานขนาดใหญ่หลายแห่งที่สร้างขึ้นจากศิลาแลง และมีเขตโบราณสถานสำคัญถึง 5 เขต อันประกอบไปด้วยวัดสำคัญต่างๆ มากมา เช่น วัดช้างล้อม วัดเจดีย์เจ็ดแถว วัดนางพญา วัดสุวรรณคีรี วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ วัดสวนแก้วอุทยานใหญ่ วัดสวนแก้วอุทยานน้อย และ ศาลหลักเมือง เป็นต้น ด้วยเหตุที่ว่าเป็นเมืองโบราณที่ตั้งอยู่ท่ามกลางธรรมชาติป่าเขา แยกตัวออกจากความเจริญของตัวเมืองในยุคสมัยใหม่ จึงทำให้อุทยานประวัติศาสตร์แห่งนี้มีความสวยงามทั้งทางธรรมชาติและมีความสมบูรณ์ของโบราณสถานมากที่สุดในเมืองไทย

สถานที่ตั้ง ครอบคลุมพื้นที่ 4 ตำบล อันได้แก่ ตำบลศรีสัชนาลัย ตำบลสารจิต ตำบลหนองอ้อ ตำบลท่าชัย เขตตัวเมืองโบราณศรีสัชนาลัยอยู่ในเขตหมู่บ้านพระปรางค์ ตำบลศรีสัชนาลัย อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย

อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย จังหวัดสุโขทัย

ขึ้นทะเบียนมรดกโลกเมื่อปี พ.ศ. 2534 ร่วมกับอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัยและกำแพงเพชร เป็นแหล่งกำเนิดศิลปวัฒนธรรมสำคัญ ไม่ว่าจะเป็นตัวอักษรไทยและการวางผังเมืองอย่างเป็นระบบ โดยเฉพาะในด้านศิลปกรรมแขนงต่างๆ พุทธประติมากรรมของสุโขทัยได้รับการยอมรับกันว่าเป็นสุดยอดทางความงามของศิลปะไทย มีความอ่อนช้อยอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะ ในเขตอุทยานมีสิ่งก่อสร้างขนาดใหญ่มากมาย รวมไปถึงพระพุทธรูปโบราณขนาดใหญ่ และสิ่งก่อสร้างโบราณสถานมากมายภายนอกกำแพงเมือง 70 แห่งและภายในกำแพงเมือง 26 แห่ง เช่น วัดชนะสงคราม วัดตระพังเงิน วัดศรีสวาย วัดศรีชุม ทำนบพระร่วง และเนินปราสาทพระร่วง เป็นต้น

สถานที่ตั้ง ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย

อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

อดีตราชธานีที่มีอายุยาวนานที่สุดของสยามประเทศ ยาวนานถึง 417 ปี ได้รับการยกย่องให้เป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรมจากยูเนสโก เป็นแหล่งอารยธรรมที่แสดงถึงความยิ่งใหญ่ของกรุงศรีอยุธยาในอดีต ตัวเมืองเก่าล้อมรอบด้วยแม่น้ำสำคัญ 3 สาย อันได้แก่ แม่น้ำลพบุรี แม่น้ำป่าสัก และแม่น้ำเจ้าพระยา ภายในเขตอุทยานประวัติศาสตร์เป็นที่ตั้งของโบราณสถานมากมาย เช่น วัดพระศรีสรรเพชญ์ พระราชวังโบราณ วัดราชบูรณะ และวิหารพระมหามงคลบพิตร เป็นต้น

สถานที่ตั้ง เกาะเมือง อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดอยุธยา

วัดพระศรีรัตนศาสดาราม หรือ "วัดพระแก้ว" จังหวัดกรุงเทพฯ

เป็นสถานที่ประดิษฐานพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร “พระแก้วมรกต” ที่อัญเชิญมาจากเวียงจันทน์ และเคยประดิษฐานชั่วคราวที่วัดพระแก้ว จ. เชียงราย เป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของกรุงรัตนโกสินทร์ วัดแห่งนี้สร้างขึ้นในช่วงต้นราชวงศ์จักรีในสมัยของสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เพื่อเป็นพระอารามหลวงในพระบรมมหาราชวัง เป็นวัดที่ไม่มีพระสงฆ์จำพรรษาอยู่ มีเพียงแค่ส่วนของพุทธาวาสเพื่อประกอบพิธีกรรมสำคัญๆ เท่านั้น ถือเป็นสถาปัตยกรรมที่มีความสวยงาม ยิ่งใหญ่และยังมีจิตรกรรมฝาผนังรอบพระระเบียงเรื่องรามเกียรติ์อันวิจิตรตระการตาและมีความยาวที่สุดในโลกอีกด้วย

สถานที่ตั้ง แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร จังหวัดกรุงเทพฯ

พระปฐมเจดีย์ จังหวัดนครปฐม

ปูชนียสถานคู่บ้านคู่เมืองนครปฐมตั้งอยู่ภายในวัดพระปฐมเจดีย์ราชวรมหาวิหาร เป็นเจดีย์ใหญ่ทรงระฆังคว่ำ ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า แต่เดิมเรียกว่า “พระธมเจดีย์” ต่อมาในสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 ได้ทรงมีพระราชวินิจฉัยว่า เจดีย์ใหญ่องค์นี้อาจเป็นเจดีย์ที่สร้างขึ้นแต่ครั้งพระสมณทูตของพระเจ้าอโศกมหาราชเดินทางมาเผยแพร่พระพุทธศาสนายังสุวรรณภูมิเป็นครั้งแรก จึงได้โปรดเกล้าฯ พระราชทานนามใหม่ว่า “พระปฐมเจดีย์” หรือ “เจดีย์แห่งแรก” นอกจากนั้นในบริเวณโบราณสถานแห่งนี้มีพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่เป็นแหล่งรวบรวมศิลปกรรมชั้นดีของสมัยทวารวดีมากที่สุดในไทย

สถานที่ตั้ง ตำบลพระปฐมเจดีย์ อำเภอเมือง จังหวัดนครปฐม

อุทยานประวัติศาสตร์พิมาย จังหวัดนครราชสีมา

ประติมากรรมและศิลปกรรมเขมร มีจารึกภาษาเขมรในบริเวณกำแพงประตู จุดเด่นของเมืองโบราณแห่งนี้คือ ปราสาทหินพิมาย ซึ่งเป็นปราสาทหินที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย จากหลักฐานศิลาจารึกและรูปแบบทางศิลปะสร้างบ่งบอกว่าปราสาทหินได้ถูกสร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าสุริยวรมันที่ 1 ราวพุทธศตวรรษที่ 16 ก่อนอาณาจักรสุโขทัย เพื่อเป็นเทวสถานของศาสนาพราหมณ์ เชื่อกันว่าเป็นต้นแบบของปราสาทนครวัดแห่งกัมพูชา เป็นแหล่งรวบรวมโบราณวัตถุศิลปะขอมเอาไว้จำนวนมากและน่าสนใจที่สุดของประเทศไทย

สถานที่ตั้ง อำเภอพิมาย จังหวัดนครราชสีมา

อุทยานประวัติศาสตร์พนมรุ้ง จังหวัดบุรีรัมย์

หรือที่เรียกกันว่า ปราสาทหินพนมรุ้ง สันนิษฐานว่า สร้างขึ้นเพื่อให้เป็นนเทวสถานของศาสนาฮินดูราวพุทธศตวรรษที่ 15-18 ด้วยหินทรายสีชมพูและใช้ศิลปะแบบขอมโบราณ โดยตั้งอยู่บนยอดเขาพนมรุ้ง ซึ่งเป็นภูเขาไฟที่ดับสนิทแล้วและเปรียบเสมือนเขาไกรลาสอันเป็นสถานที่ประทับของพระศิวะ ทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์ ที่เคยถูกขโมยไปที่พิพิธภัณฑ์ที่ชิคาโก้และได้กลับมาคืนมาเรียบร้อยแล้ว ก็คือหนึ่งในภาพสลักของปราสาทพนมรุ้งนี้ เนื่องจากที่ตั้งอยู่บนยอดเขาสูงถึง 1,320 ฟุตจากระดับน้ำทะเล ปราสาทจึงรายล้อมด้วยภูมิทัศน์อันงดงามและมีปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่สวยน่าอัศจรรย์ในช่วงที่แสงพระอาทิตย์ส่องทะลุ 15 ช่องประตู ซึ่งจะเกิดขึ้นปีละ 4 ครั้งในช่วงที่ (1) พระอาทิตย์ตก 4-6 มีนาคม (2) พระอาทิตย์ตก 4-6 มีนาคม (3) พระอาทิตย์ขึ้น 1-5 เมษายน และ (4) พระอาทิตย์ขึ้น 8-10 กันยายน ทั้งนี้ วันเวลาอาจมีการเปลี่ยนแปลงขึ้นอยู่กับฤดูกาล

สถานที่ตั้ง เขาพนมรุ้ง ตำบลตาเป๊ก อำเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดบุรีรัมย์

อุทยานประวัติศาสตร์พระนครคีรี จังหวัดเพชรบุรี

อุทยานประวัติศาสตร์แห่งนี้ครอบคลุมบริเวณของยอดเขา 3 ลูก รู้จักกันในนาม “เขาวัง” เป็นพระราชวังแห่งเดียวของประเทศไทยที่ตั้งอยู่บนยอดเขา แต่เดิมเป็นวัดเก่าตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตั้งอยู่บนไหล่เขา “วัดมหาสมณาราม” ที่ภายในพระอุโบสถมีภาพเขียนของขรัวอินโข่งบนผนังทั้ง 4 ด้าน รัชกาลที่ 4 เมื่อครั้งทรงผนวชเคยมาปฏิบัติธรรมที่ยอดเขาแห่งนี้ หลังจากขึ้นครองราชย์แล้วจึงทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระราชวังขึ้น ทรงพระราชทานนามว่า "พระราชวังพระนครคีรี" โดยยอดเขาทางทิศตะวันตกเป็นที่ประทับและเรือนบริวาร ยอดกลางเป็นที่ตั้งของพระธาตุจอมเพชร บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ และบนยอดเขาด้านตะวันออกเป็นที่ตั้งของวัดพระแก้ว อารามประจำพระราชวังพระนครคีรี ปัจจุบันได้มีการบูรณะและจัดให้เป็นพิพิธภัณฑ์แห่งชาติ

สถานที่ตั้ง ตำบลท่าราบ อำเภอเมือง จังหวัดเพชรบุรี

อุทยานประวัติศาสตร์เมืองสิงห์ หรือปราสาทเมืองสิงห์ จังหวัดกาญจนบุรี

เป็นเมืองโบราณตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำแควน้อย มีอายุอยู่ประมาณพุทธศตวรรษที่ 18 – 19 เป็นปราสาทศิลปะขอม มีเทวสถานนิกายมหายานอยู่ภายในบริเวณปราสาท มีกำแพงและคูน้ำล้อมรอบ ครอบคลุมพื้นที่กว่า 500 ไร่ มีการค้นพบโบราณสถานและโบราณวัตถุเป็นจำนวนมาก โดยได้แบ่งเขตสำคัญของปราสาทไว้ 3 ส่วน คือ โบราณสถานหมายเลขหนึ่ง เป็นหัวใจหลักของเมืองสิงห์ เป็นเส้นทางสู่ตัวปราสาท มีลานประกอบพิธีกรรม และเป็นที่ประดิษฐานพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร ภาคเปล่งรัศมี โบราณสถานหมายเลขสอง เป็นสิ่งก่อสร้างด้วยศิลาแลงที่สร้างหลังจากโบราณสถานหมายเลขหนึ่ง และหลุมขุดค้นโครงกระดูก ซึ่งมีการค้นพบร่องรอยการตั้งถิ่นฐานที่มีอายุร่วม 2000 ปี

สถานที่ตั้ง ตำบลเมืองสิงห์ อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี