พระบรมมหาราชวังแห่งใหม่ ทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า จุฬาโลก มหาราช โปรดให้เริ่มลงมือก่อสร้าง เมื่อวันที่  6  พฤษภาคม  พ.ศ.  2325  ในขั้นแรก โปรดให้สร้างพระราชมนเทียร ด้วยเครื่องไม้ และรายรอบพระบรมมหาราชวัง ด้วยเสาระเนียด เป็นการชั่วคราวก่อน  เพื่อให้ทันการพระราชพิธีปราบดาภิเษก เฉลิมพระราชมนเทียรในวันพฤหัสบดีที่ 13 มิถุนายน  พ.ศ.  2325

ปีรุ่งขึ้น พ.ศ. 2326 โปรดให้แก้ไขพระราชมนเทียรสถาน และระเนียด ล้อมรอบพระราชวัง  จากเครื่องไม้ เป็นกำแพงก่ออิฐถือปูน  สร้างป้อมปราการ และประตูรอบพระราชวัง เช่นเดียวกับป้อมปราการพระนคร  พระบรมมหาราชวัง เมื่อสร้างเสร็จแล้วในช่วงหลัง ๆ  มีป้อมรอบกำแพง 17 ป้อม มีผู้รวบรวบชื่อไว้ดังนี้

 ทุกวันนี้เหลือซากอยู่  2  ป้อม  คือ ป้อมพระสุเมรุ กับป้อมมหากาฬ

 

 

 

       นอกจากนั้น ยังมีประตูเข้าออกอยู่ระหว่างป้อม เช่น ประตูสามยอด  เป็นประตูใหญ่มีสามยอด  กับประตูเล็ก เรียกประตูช่องกุดเป็นระยะ ๆ  แล้ว ยังมีประตูผีเป็นช่องขนศพ จากในเมืองไปเผานอกเมืองด้วย

      กำแพงพระนครด้านแม่น้ำเจ้าพระยา ที่เป็นวังหลวงกับวังหน้า จะใช้กำแพงวังเป็นกำแพงป้องกันพระนคร เช่นเดียวกับพระนครศรีอยุธยา

ในเวลาเมื่อทำการสร้างกำแพงพระนครนั้น  พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์จดว่า จะสร้างสะพานช้างข้ามคลองรอบกรุง แต่พระผู้ใหญ่สมัยนั้น ถวายพระพรทักท้วง เลยให้งดไว้ไม่สร้าง ดังนี้

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  กับสมเด็จพระอนุชาธิราช  กรมพระราชวังบวรสถานมงคล เสด็จพระราชดำเนิน ตรวจการก่อสร้าง  ทรงพระราชดำริ จะให้สร้างสะพานข้ามคลอง รอบกรุง ที่ใต้ปากคลองมหานาค

จึงพระพิมลธรรม  วัดโพธาราม  ไปถวายพระพรว่า  ซึ่งจะทรงสร้างสะพานช้างข้ามคูพระนครนั้น อย่างธรรมเนียมแต่โบราณมาไม่เคยมี  แม้มีการสงครามถึงพระนคร ข้าศึกก็จะข้ามมาถึงชานพระนครได้โดยง่าย  อีกประการหนึ่ง แม้นจะแห่กระบวนเรือรอบพระนคร สะพานนั้น ก็จะเป็นที่ขัดขวางอยู่

        ทรงพระราชดำริเห็นชอบด้วย  จึงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้งดสร้างสะพานช้างเสีย  เป็นแต่ให้ทำท่าช้าง สำหรับช้างข้ามคลองรอบกรุง