พระครุฑพ่าห์ ชื่อเรียกที่ถูกต้องของตราครุฑ

สวัสดีครับเพื่อนๆ วัีนนี้ผมกำลังค้นข้อมูลเพื่อเขียนบทความอยู่ เผอิญมีเรื่องของตราครุฑมาเกี่ยวข้องด้วย และในเอกสารนั้นกล่าวถึงครุฑพ่าห์ จึงทำให้ผมเกิดความสงสัยว่าตราสัญลักษณ์ครุฑที่ใช้กันอยู่นี้มีชื่อเรียกที่ถูกต้องจริงๆ อย่างไรกันแน่ เมื่อทราบเป็นที่เข้าใจแล้วว่ามีที่มาอย่างไร และลักษณะของครุฑพ่าห์ก็แตกต่างกันเป็นกรณีไป ก็เลยลงมือนั่งพิมพ์เรื่องพระครุฑพ่าห์ให้เพื่อนๆ ได้อ่านกันครับ

ครุฑ หรือ พญาครุฑ เป็นสัตว์กึ่งเทพ ตามคติไทยโบราณเชื่อว่าครุฑเป็นพญาแห่งนกที่เป็นพาหนะของพระนารายณ์ เชื่อว่าปกติอยู่ที่วิมานฉิมพลี มีรูปเป็นครึ่งคนครึ่งนกอินทรีที่ได้รับพรให้เป็นอมตะ ไม่มีอาวุธใดทำลายลงได้ แม้กระทั่งสายฟ้าของพระอินทร์ก็ได้แต่เพียงทำให้ขนของครุฑหลุดร่วงมาเพียงเส้นหนึ่งเท่านั้น ด้วยเหตุนี้ครุฑจึงมีชื่ออีกอย่างหนึ่งว่า สุบรรณ ซึ่งหมายถึง ขนวิเศษ ครุฑ เป็นสัตว์ที่มีขนาดใหญ่ มีอานุภาพและพละกำลังมหาศาล แข็งแรง สามารถบินได้รวดเร็ว ทั้งยังมีสติปัญญาเฉียบแหลม เฉลียวฉลาด อ่อนน้อม ถ่อมตน และมีสัมมาคารวะ น่าสรรเสริญ  ด้วยฤทธานุภาพของพญาครุฑ จึงได้มีการสร้างรูป ครุฑพ่าห์ หรือ พระครุฑพ่าห์เพื่อใช้หลายกรณีด้วยกัน

พระครุฑพ่าห์ หมายถึง ครุฑที่เป็นพาหนะ เป็นรูปครุฑกางปีก และใช้เป็นสัญลักษณ์สำคัญเกี่ยวกับพระมหากษัตริย์ของไทยซึ่งมีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ด้วยว่าไทยได้รับลัทธิเทวราชของอินเดียที่ถือว่าพระมหากษัตริย์คืออวตารของพระนารายณ์ ใช้กับดวงตราหรือพระราชลัญจกรประจำพระองค์ ประจำแผ่นดิน ประจำราชวงศ์ และประจำรัชกาล เป็นต้น

ดังนั้นคำเรียกที่ถูกต้องสำหรับตราครุฑคือ พระครุฑพ่าห์ ครับ

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทรงให้ใช้ตราอาร์มแผ่นดินเป็นตราแผ่นดิน และได้นำกลับมาใช้ใหม่อีกครั้ง ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๔ และใช้มาจนถึงปัจจุบัน

พระครุฑพ่าห์

ในปี พ.ศ. ๒๕๓๔ ได้มีพระราชบัญญัติเครื่องหมายครุฑพ่าห์ ตราขึ้นเพื่อให้การใช้เครื่องหมายครุฑพ่าห์เป็นไปโดยมีระเบียบเรียบร้อย และได้ให้คำนิยามของครุฑพ่าห์ไว้ในมาตรา ๔ และแก้ไขตามพระราชบัญญัติเครื่องหมายครุฑพ่าห์ ฉบับที่ ๒ พ.ศ. ๒๕๓๕ ไว้ดังนี้

“เครื่องหมายครุฑพ่าห์ หมายความว่า เครื่องหมายรูปครุฑ พระครุฑพ่าห หรือพระครุฑพ่าห์ ไม่ว่าในอิริยาบถใด และไม่ว่ามีข้อความ ภาพ หรือเครื่องหมายอื่นประกอบด้วยหรือไม่”

ตราครุฑพ่าห์ หรือ พระครุฑพ่าห์นี้ได้นำมาจัดพิมพ์บนธนบัตรแบบที่หนึ่งรุ่นสอง ชนิดราคาหนึ่งบาท ซึ่งเป็นธนบัตรหนึ่งบาทรุ่นแรกของไทย ที่จัดพิมพ์ขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๖ โดยบริษัท โทมัส เดอ ลา รู ประเทศอังกฤษ และนำออกใช้ครั้งแรกเมื่อวันที่ ๓ ตุลาคม ๒๔๖๑

ตราครุฑที่เพื่อนๆ เห็นกันอยู่ทั่วไปจนชินตา จริงๆ แล้วมีลักษณะต่างกันไปดังนี้ครับ

ตราพระครุฑพ่าห์ แบบที่ใช้เป็นหน้าปกราชกิจจานุเบกษา หนังสือเดินทาง รวมทั้งใช้เป็นตราราชการของกรมราชองครักษ์ และหน่วยงานในกระทรวงการต่างประเทศ

ตราพระครุฑพ่าห์ สำหรับใช้เป็นตราหัวหนังสือราชการไทย (แบบที่นิยมใช้กันมาก)

ตราพระครุฑพ่าห์ สำหรับใช้เป็นตราหัวหนังสือราชการไทย (แบบที่นิยมใช้กันมากอีกแบบหนึ่ง)

ตราพระครุฑพ่าห์ สำหรับใช้เป็นตราหัวหนังสือราชการไทย (แบบปีกครุฑกว้าง)

ครุฑตราตั้งห้าง

ครุฑในธงมหาราช

ครุฑในธงชัยพระครุฑพ่าห์

ภาพที่เห็นจนชินตา กลับมีเรื่องราวให้เราได้เรียนรู้มากมาย ก็เป็นเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยของพระครุฑพ่าห์ ที่นำมาฝากกัน ยังมีเรื่องราวดีๆ ที่อยู่ใกล้ตัว บางเรื่องอาจลืมเลือนไปกับกาลเวลา บางเรื่องก็ยังคงดำเนินอยู่  แล้วพบกันใหม่ครับ...mata

เรียบเรียงโดย  พรชัย  สังเวียนวงศ์  (mata)

ขอบคุณภาพจาก

http://th.wikipedia.org/wiki/ตราแผ่นดิน

http://www.horoguide.com/