โลมา

โลมา เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมซึ่งอาศัยน้ำที่มีสติปัญญาสูงชนิดหนึ่ง ซึ่งมีเชื้อสายใกล้เคียงกับ วาฬ ในภาษาอังกฤษเรียกโลมาว่า Dolphin มาจากภาษากรีกโบราณ δελφίς เดลฟิส (delphis) ตำนานกรีก เล่าว่า เทพแห่งไวน์ของกรีก ชื่อ ไดโอนีซอส (Dionysos) แปลงลงมาเป็นมนุษย์ และได้โดยสารเรือข้ามจากเกาะอิคาเรีย (Ikaria) ไปยังเกาะนาซอสในทะเลเมดิเตอร์เรเนียนไดโอนีซอสนั้นแม้จะเป็นเทพ ทว่าไม่มีญาณหยั่งรู้ว่าเรือลำที่ตนโดยสารไปนั้นเป็นเรือโจร ลูกเรือจะปล้นผู้โดยสารทุกคนถ้วนหน้า เมื่อถึงคราวของไดโอนีซอส เขาจึงถูกลูกเรือปล้น และคิดจะจับเขาไปขายเป็นทาส ด้วยเหตุนี้ เขาจึงจำต้องแสดงตนว่าเป็นเทพ และสาปให้เรือมีเถาองุ่นขึ้นเต็ม มีเสียงขลุ่ยดังขึ้น พวกลูกเรือตกใจ จึงกระโดดน้ำหนีไปหมด และได้กลายร่างเป็นปลาโลมา มาจนกระทั่งทุกวันนี้ เมื่อกลายเป็นปลาโลมา นิสัยของลูกเรือก็เปลี่ยนไปด้วย กลายเป็นสัตว์ที่ใจดี มีเมตตา แถมยังช่วยเทพแห่งสมุทร คือ โพซิดอนหาเจ้าสาวอีกด้วย ด้วยเหตุนี้ปลาโลมาจึงได้รับเกียรติจากโพซิดอน ตั้งชื่อ กลุ่มดาวกลุ่มหนึ่งว่า กลุ่มดาวโลมาอีกด้วย ที่จริงแล้วโลมาเคยเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่อยู่บนบกเหมือนมนุษย์ แต่เพื่อความพยายามหาอาหาร เลี้ยงปากเลี้ยงท้อง และหนีศัตรู โลมาจึงค่อยๆปรับตัวให้ลงไปอยู่ในน้ำ เพื่อความอยู่รอดแทน นั่นเป็นตำนานของคนโบราณ แต่ในความเป็นจริงแล้ว โลมาเป็นสัตว์เลือดอุ่นอาศัยอยู่ในน้ำ คลอดลูก เป็นตัว แถมยังเลี้ยงลูกด้วยนมเหมือนมนุษย์ และยังเป็นสัตว์น้ำที่น่ารักเสียด้วย

รูปร่างของโลมา

โลมา อาศัยอยู่กระจัดกระจายทั่วไปในมหาสมุทรนับร้อยชนิด แต่ในประเทศไทยที่เรารู้จักกันดีมีอยู่ ๒ ชนิด คือ โลมาปากขวด กับ โลมาหัวบาตร บางครั้งยังพบโลมาอยู่ในแม่น้ำอีกด้วย เช่น ในแม่น้ำคงคาที่ประเทศอินเดีย และในแม่น้ำโขง เป็นโลมาหัวบาตรน้ำจืด โลมา มีอวัยวะต่างๆทุกๆ ส่วนเหมือนกับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทั่วไป หากแต่ละส่วนของอวัยวะ จะปรับเปลี่ยนต่างไปจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทั่วไป ดังนี้ จมูก โลมามีจมูกไว้หายใจ แต่จมูกนั้นต่างไปจากจมูกของสัตว์ อื่นๆ เพราะตั้งอยู่กลางกระหม่อมเลยทีเดียว เพื่อให้สะดวกต่อการเชิดหัวขึ้นหายใจเหนือน้ำ จากจมูกมีท่อหายใจต่อลงมาถึงปอดในตัว จึงไม่จำเป็นต้องให้น้ำผ่านเหงือกเข้าไปในปอดเพื่อช่วยหายใจเหมือนปลาทั่วไป หู หูของโลมานั้นเป็นเพียงแค่รูเล็กจิ๋วติดอยูด้านข้างของหัวเท่านั้น แต่หูของโลมามีประสิทธิภาพสูงมาก รับคลื่นเสียงใต้น้ำได้อย่างยอดเยี่ยม โดยเฉพาะกับภาษาที่โลมาสื่อสารกันด้วยเสียงที่มีคลื่นความถี่สูง การมองเห็น โลมามีดวงตาแจ่มใส เหมือนตาสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีเปลือกตาปิดได้ และในเวลา กลางคืนตาก็จะเป็นประกาย เหมือนตาแมว ตาของโลมาไม่มีเมือกหุ้มเหมือนตาปลา และมองเห็นได้ไกลถึง ๕๐ ฟุต เมื่ออยู่ในอากาศ สีผิว สีผิวของโลมาแต่ละชนิดจะแตกต่างกัน ส่วนมากจะออกไปในโทนสีเทา ตั้งแต่เข้มเกือบดำ จนกระทั่งถึงเกือบขาว แต่โดยทั่วไปปลาโลมาจะมีสีผิวแบบทูโทนคัลเลอร์ คือมีสองสีตัดกัน ด้านบน เป็นสีเทาเข็ม ด้านล่างเป็นสีเกือบขาว เพื่อพรางตัวในทะเล ไม่ให้ศัตรูเห็น เพราะเมื่อมองจากด้านบน สีเข็มจะกลืนกับสีน้ำทะเล และถ้ามองจากด้านล่างขึ้นไป สีขาวก็จะกลืนเข้ากับแสงแดดเหนือผิวน้ำ ความฉลาดของโลมา

ว่ากันว่า โลมานั้นฉลาดไม่แพ้เด็กตัวเล็กๆ เลยทีเดียว ที่เป็นเช่นนี้เพราะโลมามีขนาดสมอง เมื่อเทียบกับลำตัวขนาดใหญ่มาก แถมภายในสมองยังซับซ้อนอีกด้วย โลมาปากขวดนั้นถึงกับมีขนาดของสมอง เทียบกับลำตัวใหญ่เป็นที่สองรองจากมนุษย์ และ สมองส่วนซีรีบรัม อันเป็นส่วนของความจำ และการเรียนรู้ ก็มีขนาดใหญ่มาก เป็นศูนย์รวมของการรับกลิ่น การมองเห็น และการได้ยิน จนทำให้ นักวิทยาศาสตร์ผู้หนึ่ง กล่าวว่า ไม่แน่นักว่าโลมาอาจจะฉลาดเท่ากับมนุษย์ก็เป็นได้ โลมาผู้ช่วยชีวิต เรื่องเล่าเกี่ยวกับปลาโลมาช่วยชีวิตคนนั้นมีอยู่บ่อยครั้ง แต่จริงๆแล้ว เป็นเพราะปลาโลมาต้องการช่วยชีวิตคนจริงๆ หรือ เชื่อว่าจริงๆ แล้ว ปลาโลมานั้นเป็นปลาที่อ่อนโยน รักสนุก และขี้เล่น ที่มันช่วยคนอาจเป็นเพราะมันต้องการเข้ามาเล่นสนุกๆ เท่านั้น หรือไม่เช่นนั้นก็อาจเป็น สัญชาตญาณของแม่ปลาที่มักจะดุนลูกขึ้นไปหายใจบนผิวน้ำอยู่เสมอ โดยเฉพาะถ้าลูกปลาเสียชีวิต ระหว่างคลอด จะพบว่าแม่ปลาจะพยายามดุนศพลูกเอาไว้ให้ใกล้ผิวน้ำมากที่สุด ภัยร้ายของโลมา ในประเทศไทย โลมาที่ติดอวนมาแล้ว จะถูกชำแหละเนื้อขายด้วยราคาถูกๆ เนื่องจากเนื้อปลาโลมามีความคาวมาก จึงไม่มีผู้นิยมบริโภคเท่าใดนัก ในประเทศญี่ปุ่น แต่เดิมเคยเป็นประเทศที่ล่าปลาวาฬมากที่สุดในโลก จนกระทั่งปลาวาฬใกล้สูญพันธ์ จึงถูกสั่งห้ามล่าปลาวาฬ หันมาล่าปลาโลมาแทน โดยเพิ่มปริมาณการล่าปลาวาฬขึ้นเป็นสี่เท่า ทำให้โลมาในทะเลญี่ปุ่นลดน้อยลงเป็นอันมาก จะเห็นว่าโลมา ไม่ได้มีชีวิตอยู่สุขสบายนักในท้องทะเลธรรมชาติ ดังนั้น เราก็ควรที่จะอนุรักษ์เจ้าโลมาไว้ เพื่อที่จะได้ยกให้มันเป็นสัตว์ที่น่ารัก และมีให้เราได้เห็นอยู่ในท้องทะเลได้อีกนานๆ คงไม่มีใครอยากเห็นเจ้าโลมาน้อยน่ารัก โดนสาปให้แข็ง ตั้งโชว์อยู่ในพิพิธภัณฑ์ และมีป้ายเขียนว่า “สัตว์สูญพันธุ์” เป็นแน่.  เป็นสัตว์ไม่มีขา เป็นสัตว์ฉลาด

โลมาปากขวด(bottlenose dolphin)

โลมาสีชมพู(เผือก)หลังโหนก(Indo-Pacific hump-backed dolphin)

โลมาหัวบาตรของออสเตรเลีย(snubfin dolphin)

สวัสดี ป๋มคือโลมาอิรวดีคร้าบ หัวป๋มกลมเรียบน่าลูบไล้เป็นที่สุด

โพสด้านข้างรึด้านหน้าป๋มก็ยิ้มเสมอเลย

ฮ่าๆๆ ป๋มหัวเราะก็ได้...เปล่าหรอกป๋มอ้าปากขอปลาต่างหากล่ะ

มีเรื่องเล่าว่า ที่หมู่บ้านแห่งหนึ่งในพม่าทางเหนือของ Mandalay มีชาวประมงกลุ่มหนึ่งที่ออกหาปลาร่วมกับโลมาอิรวดี ชาวประมงเข้าใจภาษาของโลมาโดยจดจำและถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษ

ภาษาที่เค้าใช้เรียกโลมาคือสัญญาณเคาะที่กาบเรือด้วยกรวยไม้ที่ทำขึ้นมาหรือทำเสียงที่คอแบบเสียงเรียกไก่งวง(turkey call)

ภาษา ของโลมาเช่นว่า สะบัดหาง หมายถึงให้ตามเค้าไป  ถ้ายกหางขนานกับพื้นน้ำหมายถึงให้เตรียมโยนตาข่ายจับปลา ถ้าหางโค้งไปทางด้านซ้ายหรือขวาเป็นการบอกให้โยนตาข่ายไปในทิศนั้นๆ

และเมื่อชาวประมงยกตาข่ายที่จับปลาได้ขึ้นมา  โลมาก็จะรี่เข้าไปหม่ำปลาที่หลุดลอดออกมา เป็นความสัมพันธ์ที่น่ารักระหว่างคนกับโลมา

เรามีภาษาของเรา เรามีวัฒนธรรมนะเออ

เราเป็นสัตว์สังคม เราอยู่กันเป็นฝูง...คลอเคลีย

เรามีสมอง เราเรียนรู้ได้

เราน่ารัก จิตใจงาม และเรารักมนุษย์

ส่วน ที่เมืองไทยก็มีหลายแห่งที่ทำเป็นการท่องเที่ยวพาชมฝูงโลมามักอยู่ในช่วง ตุลาคมถึงมีนาคม ที่แม่น้ำบางประกงชาวเรือเล่าว่าโลมาชอบเข้ามากินปลาดุกโดยกัดเฉพาะครึ่งหาง ไปเพราะครึ่งหัวจะมีเงี่ยงที่มีพิษ แล้วชาวบ้านค่อยไปช้อนส่วนหัวมาขายอีกที
ชาว บางประกงจะไม่นิยมกินโลมาเหมือนที่อื่นๆ เพราะมีความเชื่อที่เล่าต่อกันมาว่า โลมาเป็นสัตว์ที่มีบุญคุณต่อมนุษย์ เคยช่วยชีวิตคนที่กำลังจะจมน้ำมาแล้ว และถ้าใครกินเนื้อโลมาเข้าไปจะเกิดอาถรรพ์ จะทำการประมงไม่ขึ้น อีกอย่างเนื้อปลาคาวแรงจนกินแทบไม่ลง

ซึ่ง ขณะนี้โลมาอิรวดีลดจำนวนลงเรื่อยๆอย่างต่อเนื่องในเดือนเมษายน พ.ศ.2550 มีรายงานว่าในทะเลสาบสงขลาก่อนหน้านี้มีฝูงโลมาขนาด 18 -20 ตัว แต่ตั้งแต่ เดือนมกราคมถึงมีนาคม
ที่ผ่านมาพบว่าเสียชีวิตไปแล้ว 8 ตัว โดยส่วนใหญ่หลงมาติดอวนชาวประมง ก็ให้คิดต่อว่านับมาถึงเดี๋ยวนี้จะเหลือโลมาฝูงนั้นอยู่อีกกี่ตัว

สาเหตุ ที่ทำให้โลมาลดจำนวนลงเรื่อยๆก็ได้แก่ สภาพแวดล้อมที่มีมลพิษมากขึ้นทำให้เกิดอันตรายโดยตรงกับโลมาและโดยอ้อมคือ อาหารของโลมาก็ลดจำนวนลงได้จากภาวะนี้เช่นกัน

การใช้อวนหาปลาดักปลาแล้วโลมาหลงเข้าไปกินปลาออกมาไม่ได้จมน้ำตายก็มาก  ไม่ก็ถูกใบพัดเรือตัดเสียชีวิตหรือบาดเจ็บก็มี 

นอกจากนี้พฤติกรรมและธรรมชาติของโลมาเองก็ให้ลูกได้น้อย
โดย เฉลี่ยอายุขัยโลมาอิรวดีประมาณ 30 ปี ผสมพันธุ์ได้เมื่ออายุ 4-6 ปี ระยะเวลาตั้งท้องนาน 11 เดือน(บางแหล่งก็ว่า 14 เดือน)ให้ลูกครั้งละ 1 ตัว ลูกกินนมแม่นาน 6 เดือนแล้วค่อยกินปลาได้ โดยแม่จะดูแลลูกต่ออีก 2-3 ปี  แม่ถึงจะมีลูกตัวใหม่ คำนวนคร่าวๆแล้ว ตัวเมีย 1 ตัวให้ลูกได้เต็มที่ไม่เกิน 8 ตัวตลอดช่วงอายุขัยขณะที่อัตราการสูญเสียสูงกว่ามาก

ดูความสามารถเราซะก่อน...นี่ตีกรรเชียงไปยิ้มไปก็ได้

เต้นระบำเราก็ไม่แพ้พวกปากขวด แต่ถ้าว่ายน้ำแข่งปากขวดถึงก่อนเลยเพราะปากยาวกว่าเรา

นี่ขอโชว์อีกท่า...ฟุตเวิร์คเราก็เยี่ยมนะนี่

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

และบทความจาก เด็กดี