หญ้าฝรั่น เครื่องเทศที่แพงที่สุดในโลก

 หญ้าฝรั่น หรือ สรั่น จัดเป็นเครื่องเทศและเครื่องยา ที่สำคัญอย่างหนึ่ง มีการนำเข้าในประเทศไทยจากแถบอาหรับ เปอร์เซีย และยุโรปมาช้านาน หญ้าฝรั่นในภาษาอาหรับเรียก ซะฟะรัน เป็นไม้ดอกสีม่วง เพาะพันธุ์ด้วยหัวอยู่ในตระกูลเดียวกับ ไอริส จึงมีเกษรข้างในสีเหลืองทอง เมื่อแห้ง ใช้เติมรส และกลิ่นในอาหาร และใช้เป็นสีย้อมได้ด้วย หญ้าฝรั่นมีกลิ่นฉุนเฉพาะตัว  และมีรสค่อนข้างขม ชาวตะวันออกและผู้คนแถบ ทะเลเมดิเตอเรเนียน นิยมใช้ในการปรุงรส และแต่งสีแต่งกลิ่นอาหาร มาแต่ครั้ง โบราณกาล โดยเฉพาะในข้าวและอาหารจำพวกปลา ส่วนชาวอังกฤษ กลุ่ม แสกนดิเนเวีย และผู้คนแถบคาบสมุทรบอลข่าน ใช้ผสมกับขนมปัง นับว่าเป็นส่วนผสมที่สำคัญ ในตำหรับอาหารฝรั่งเศษด้วย

สีเหลืองทองสำหรับย้อมผ้าละลายน้ำได้นั้น กลั่นมาจากเกสรหญ้าฝรั่นในอินเดียสมัยโบราณ หลังพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพานไม่นานนัก เหล่าสงฆ์ทั้งหลาย ก็ใช้หญ้าฝรั่นเป็นสีย้อมจีวร อย่างกว้าวขวาง สีย้อมดังกล่าวยังใช้สำหรับภูษาอาภรณ์ ของกษัตริย์ ในหลายวัฒนธรรม

มีการหว่านเครื่องเทศ หญ้าฝรั่นนี้ภายในอาคารต่าง ๆ เช่น ภายในราชสำนัก หอประชุม โรงละคร และโรงอาบน้ำของ กรีก และ โรมัน เพื่อเป็นเครื่องหอม ภายหลังมีความผูกพันธุ์เป็นพิเศษกับ เฮไตรา หรือนางคณิกาของกรีก บรรดาถนนสายต่าง ๆ  ของโรมันก็ล้วนโปรยปรายไปด้วยหญ้าฝรั่น เมื่อจักรพรรดิเนโร เสด็จเข้ามายังพระนคร

หญ้าฝรั่นเชื่อกันว่า เป็นพืชพื้นเมืองเเถบทะเลเมดิเตอเรเนียน เอเซียไมเนอร์ และอิหร่าน โดยมีการปลูกมาช้านานแล้ว ในอิหร่านและแคว้นกัศมีร์ ของอินเดีย และเข้าใจว่า มีการนำเข้าไปยังแผ่นดินจีนเมื่อครั้งพวกมองโกลเรียบุกรุก

ในตำราแพทย์แผนโบราณของจีน สมัยยุคทศวรรษที่ 16 ก็ยังมีการกล่าวถึงหญ้าฝรั่น         โดยแพทย์จีนเรียกหญ้าฝรั่นนี้ว่า "ซีหงฮวา" ซึ่งแปลว่า ดอกไม้สีแดงแห่งตะวันตก ส่วนชาวอาหรับและพวกแขกมัวร์ ในประเทศสเปน ก็รู้จักการปลูกหญ้าฝรั่น เมื่อประมาณปี พ.ศ. 1504 และยังมีการกล่าวไว้ในตำราทางการแพทย์ของอังกฤษ เมื่อคริสต์ศตวรรษที่ 10 ( พ.ศ. 1444 - 1543 ) แต่อาจสูญหายไปจากยุโรป กระทั่งพวกครูเสดนำเข้าไปอีกครั้ง ในช่วงสมัยต่าง ๆ หญ้าฝรั่นมีค่ามากกว่าทองคำ เมื่อเทียบน้ำหนักกัน และยังเป็นเครื่องเทศมีราคาแพงที่สุดในโลกจนถึงปัจจุบัน

ส่วนตำราการแพทย์แผนโบราณของไทยนั้น หญ้าฝรั่นถือได้ว่า เป็นของที่สูงค่ามีราคาแพงมาก จัดเป็นตัวยาที่ช่วยในการแก้ลมวิงเวียน บำรุงหัวใจ เป็นตัวยาหลักที่ใช้ในตำหรับ ยาหอมต่าง ๆ และยังใช้บดเป็นผงให้ละเอียด แล้วละลายในน้ำต้มสุก ทิ้งไว้ให้เย็น  กินเป็นน้ำกระสายยา คู่กับการกินยาตำหรับต่าง ๆ อีกด้วย

ปัจจุบันนี้มีการปลูกหญ้าฝรั่นกันมากใน สเปน ฝรั่งเศษ  เกาะชิลีของอิตาลี อิหร่าน และแคว้นกัศมีร์ในอินเดีย โดยจะเก็บเกสรตัวเมีย ที่มีอยู่เพียง ดอกละสามอัน แล้วนำไปวางแผ่ไว้ในถาด ย่างไฟที่ใช้ถ่านหินเป็นเชื้อเพลิง นำมาแต่งรสชาดและกลิ่นของอาหาร หญ้าฝรั่นแห้งที่ได้ 1 กิโลกรัม เท่ากับผลผลิต 120,000 - 160,000 ดอก ดังนั้นจึงต้องเก็บเกสรตัวเมีย จากดอกของหญ้าฝรั่นด้วยมือจำนวนมาก ถึงจะได้ปริมาณตามที่ต้องการ จึงทำให้หญ้าฝรั่นจัดเป็นเครื่องเทศที่มีราคาแพงมากที่สุดในโลก โดยน้ำหนักในบรรดาเครื่องเทศทั้งหลาย ซึ่งโดยเฉลี่่ย ซึ่งโดยเฉลี่ยจะขายปลีกกันกิโลกรัมละ 77,700 บาท จ่ึงทำให้ปัจจุบันมีการเอาดอกคำฝอย ซึ่งมีลักษณะที่ค่อนข้างคล้ายคลึงกันมากกับหญ้าฝรั่น แต่มีราคาถูกกว่ามาก มาผสมปนปลอมอยู่ด้วย ในเวลาที่ขายรวมอยู่ที่ร้านเครื่องเทศ และสมุนไพรต่าง ๆ อีกด้วย

คุณสมบัติทางเคมี หญ้าฝรั่นประกอบด้วยสารระเหย และสารประกอบให้ความหอมมากกว่า 150 ชนิด และยังประกอบด้วยส่วนประกอบ ที่นำไปใช้งานได้อีกหลายชนิด ส่วนมากเป็นแคโรทีนอยด์ ประกอบด้วย ซีแซนทีน ไลโคปีน