ประวัติศาสตร์ "LGBT" ในสังคมไทย

              จากหลักฐานพฤติกรรมรักร่วมเพศมาตั้งแต่ในอดีต ในทางศาสนาพุทธตั้งแต่ครั้งบรรพกาลมีนิยายว่าด้วยการรักร่วมเพศ ทั้งในส่วนพุทธชาดก อีกทั้งภาพพฤติกรรมรักร่วมเพศที่ปรากฏบนจิตรกรรมฝาผนังของวัดต่าง ๆ ในประเทศไทย เช่น ภาพที่มีเรื่องราวเชิงสังวาสเพศเดียวกันที่พระที่นั่งพุทไธสวรรย์, วัดสุวรรณาราม, วัดคงคาราม จ.ราชบุรี,วัดประตูสาร วิหารลายคำ วัดพระสิงห์ จ. เชียงใหม่ และวัดบวกครกหลวง เป็นต้น

              ในพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ ร.2 ได้มีบันทึกว่า พระสังฆราชวัดมหาธาตุรูปหนึ่ง มีพฤติกรรมรักร่วมเพศกับลูกศิษย์หนุ่ม ร่วมกับสัมผัสจับต้อง ลูบคลำอวัยวะเพศ ถูกถอดจากสมณศักดิ์และเนรเทศให้ออกไปจากวัดมหาธาตุ

              อีกเหตุการณ์ในสังคมไทยในอดีตในปี ค.ศ. 1634 อดีตเจ้าหน้าที่การค้าของฮอลันดา ประจำกรุงศรีอยุธยา ที่ชื่อนายโยส สเคาเต็น ถูกลงโทษประหารชีวิต โดยรัฐบาลฮอลแลนด์ที่เมืองปัตตาเวีย ในข้อหามีพฤติกรรมรักร่วมเพศ ซึ่งเป็นความผิดอย่างร้ายแรงใน สังคมตะวันตก โดยนายสเคาเต็นรับสารภาพและอ้างว่า ได้รับตัวอย่างพฤติกรรมรักร่วมเพศจากคนกรุงศรีอยุธยา แต่ถึงกระนั้น บันทึกและเรื่องบอกเล่าในหลักฐานของประวัติศาสตร์ไทยก็มีไม่มาก เนื่องจากเป็นพฤติกรรมน่ารังเกียจ น่าอับอาย เป็นเรื่องอัปมงคล สมควรแก่การปกปิดหากกระทำผิดต่อวงศ์ตระกูลและครอบครัว ในทัศนคติของสังคมสมัยนั้น

              ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น เกิดกรณีกรมหลวงรักษรณเรศร พระราชโอรสในรัชกาลที่ 1 มีพฤติกรรมรักร่วมเพศกับบรรดาโขนละครชายที่เลี้ยงไว้ จนเป็นที่รับรู้กันทั่วไป พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกขัดเคืองพระราชหฤทัย จึงโปรดเกล้าให้ถอดจากกรมหลวงให้เรียกว่า "หม่อมไกรสร" แล้วให้ไปสำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์ที่วัดปทุมคงคา อย่างไรก็ตาม ไม่อาจสรุปได้ว่าการรักร่วมเพศมีโทษประหารชีวิตเนื่องจากพี่ชายของกรมหลวงรักษรณเรศร ซึ่งมีพฤติกรรมรักร่วมเพศเช่นกัน ไม่ถูกตำหนิหรือลงโทษ

              หลักฐานพฤติกรรมชายที่รักร่วมเพศ หรือที่เรียกว่า "เล่นสวาท" ยังปรากฏหลักฐานในประชุมประกาศในรัชกาลที่ 4 ที่บันทึกพฤติกรรมของพระภิกษุที่ว่า "...บางจำพวกเป็นคนเกียจคร้าน กลัวจะเกณฑ์ให้ราชการ หลบลี้หนีเข้าบวชเป็นภิกษุ สามเณร อาศัยพึ่งพระศาสนาเลี้ยงชีวิต แล้วประพฤติอนาจารทุจริตต่างๆ จนถึงเล่นสวาทเป็นปาราชิกก็มีอยู่ โดยมาก..." คำว่า "เล่นสวาท" ยังถูกใช้อย่างกว้างขวางในยุคนั้น

              ส่วนพฤติกรรมการ "เล่นเพื่อน" ที่เป็นพฤติกรรมของหญิงที่รักร่วมเพศ มักเกิดขึ้นกับผู้หญิงชาววังเพราะอยู่รวมกันหลายคน จึงมีการประกาศใช้กฎมณเฑียรบาลข้อที่ 124 ดังความว่า "อนึ่งสนม กำนัลคบผู้หญิงหนึ่งกัน ทำดุจชายเป็นชู้เมียกัน ให้ลงโทษด้วยลวดหนัง 50 ที ศักคอประจานรอบพระราชวัง ที่หนึ่งให้เอาเป็นชาวสตึง ที่หนึ่งให้แก่พระเจ้าลูกเธอหลานเธอ" พฤติกรรมของผู้หญิงในพระราชสำนักเป็นที่โจษจัน มากจนในสมัยรัชกาลที่ 4 ทรงเคยมีพระราชหัตถเลขากำชับสั่งพระเจ้าลูกยาเธอฯ ทั้งหลายห้ามเล่นเพื่อนด้วย

              ในสมัยรัชกาลที่ 5 ทรงออกกฎหมายที่พาดพิงถึงพฤติกรรมรักร่วมเพศ อย่างเช่น ประมวลกฏหมายลักษณะ ร.ศ. 127 มาตรา 124 ที่กล่าวว่า "ผู้ใดกระทำชำเราผิดธรรมดามนุษย์ ด้วยชายก็ดี หญิงก็ดี หรือกระทำ ชำเราด้วยสัตว์เดียรฉานก็ดี ท่านว่ามันมีความผิด ต้องรวางโทษติดคุกตั้งแต่ 3 เดือนขึ้นไป จนถึง 3 ปี แลให้ปรับตั้งแต่ 50 บาทขึ้นไปถึง 500 บาทด้วยอิกโสด 1"

              ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 6 ที่สังคมได้ได้รับวัฒนธรรมตะวันตกค่อนข้างมาก พระองค์ยังทรงเข้าใจเรื่องพฤติกรรมรักร่วมเพศได้เป็นอย่างดี ถึงขนาดทรงนิพนธ์บทความในหนังสือพิมพ์ ดุสิตสมิตของพระองค์ ในหัวเรื่อง "กะเทย" และ "ทำไมกะเทยจึงรู้มากในทางผัวๆ เมียๆ ?" ที่ให้ความรู้ อธิบายความเข้าใจอย่างถูกต้อง ไม่เกิดการรังเกียจหรือทำร้ายบุคคลในกลุ่มดังกล่าว

              ในสมัยรัชกาลที่ 7 มีการใช้คำว่า "Homosexual" เพิ่มมาอีก จากงานเขียนบทความเรื่อง "กามรมณ์และสมรส" ในหนังสือรวมปกฐกถาเกี่ยวกับปัญหาชีวิตของคนทั่วไปตามหลักจิตวิทยา อธิบายให้ความรู้ด้านจิตวิทยามากกว่าเรื่องเกี่ยวกับพฤติกรรมรักร่วมเพศ โดยในยุคนี้เป็นยุคที่วงการแพทย์ไทยได้เริ่มเข้ามาศึกษาและหาแนวทางแก้ไขรักษา กลุ่มที่มีพฤติกรรมดังกล่าว

              ในยุคเริ่มต้นของประชาธิปไตย ยุคนี้พฤติกรรมรักร่วมเพศ ได้เกิดขึ้นกับบุคคลทั่วไปมากขึ้น ประชาชนสามารถสื่อสารเรื่องราวนี้ได้อย่างกว้างขวาง เช่น นสพ.รายวันศรีกรุง  ฉบับประจำวันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ. 2478 ระบุว่ามีการเปิดซ่องที่มีเฉพาะโสเภณีชายของนายถั่วดำ หรือการุณ ผาสุก โดยถั่วดำล่อลวงเด็กชายวัย 10–16 ปี มาร่วมอยู่ด้วยในห้องแถวเช่า ตำบลตรอกถั่วงอก อำเภอป้อมปราบ พร้อมทั้งสอนวิธีสำเร็จความใคร่ให้กับเด็ก และให้เด็กสำเร็จความใคร่กับแขก ได้รับเงินค่าขายบริการเยี่ยงหญิงโสเภณี ซึ่งเรื่องราวของนายถั่วดำ ทำให้กลายเป็นคำสแลงที่มักเรียกพฤติกรรมรักร่วมเพศจนถึงปัจจุบัน

              หลังสงครามโลกครั้งที่สอง เริ่มมีชาวต่างชาติเข้ามาอาศัย และตั้งบ้านเรือนย่านถนนสีลมและพัฒน์พงษ์ มากขึ้น รักร่วมเพศจึงเริ่มเปิดเผยมากขึ้น เช่น ใช้พื้นที่สวนสาธารณะต่าง ๆ ในย่านสนามหลวง สะพานพุทธ สวนลุมพินี และวังสราญรมย์ แสดงความรักต่อกันโดยไม่อายสายตา หรือการรื่นเริงสังสรรค์ที่มีกะเทยแต่งตัวเป็นหญิง และจากข้อมูลในคอลัมน์ คุยเฟื่องเรื่องเซ็กส์" ของลุงหนวด ในนิตยสารคู่ทุกข์คู่ยากฉบับเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2526 ได้เขียนไว้ว่า "หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 กะเทยไทยเริ่มออกค้าประเวณีกับทหารสหประชาชาติ ในสมัยนั้นสังคมไทยยังคิดว่า กะเทยเป็นกลุ่มเดียวเท่านั้นที่เป็นพวกรักร่วมเพศ ต่อมาในปี พ.ศ. 2507 เริ่มมีธุรกิจการขายบริการทางเพศในประเทศไทย เพื่อสนองความต้องการให้กับชาวต่างชาติเป็นหลัก ตามย่านถนนสีลมและพัฒน์พงษ์ เป็นต้น ในข่าวจากหนังสือพิมพ์สยามนิกรในเดือนตุลาคม ปี พ.ศ. 2508  พูดถึงการกวาดล้างกะเทยที่มั่วสุม  ขายบริการทางเพศ  ย่านประตูน้ำ ถ.เพชรบุรี  และอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ ทั้งยังก่ออาชญากรรม โดยการลักทรัพย์ ชิงทรัพย์ ปล้นทรัพย์ และฆ่าฝรั่งที่มาซื้อบริการทางเพศ"

              ปี พ.ศ. 2530 มีการรวมตัวของหลายฝ่าย เพื่อรณรงค์ด้านโรคเอดส์ที่กำลังระบาดอยู่อย่างจริงจัง โดยจัดตั้งกลุ่มเพื่อส่งเสริมและรณรงค์ให้ความรู้การป้องกันโรค นอกจากนี้ยังมี "กลุ่มเส้นสีขาว" เคลื่อนไหวให้มีการตื่นตัวต่ออันตรายของโรคเอดส์ ผ่านการแสดง ต่อมามีการจัดตั้งกลุ่ม "ภราดรภาพยับยั้งโรคเอดส์แห่งประเทศไทย" ให้ความรู้และรณรงค์เกี่ยวกับโรคเอดส์อย่างกว้างขวาง

              ในปี พ.ศ. 2544 ได้มีการจัดตั้งกลุ่มฟ้าสีรุ้งโดย นายกมลเศรษฐ์ เก่งการเรือ นักสังคมสงเคราะห์ เพื่อรณรงค์เรื่องการป้องกันโรคเอดส์ในกลุ่มชายผู้รักร่วมเพศ เรียกร้องสิทธิมนุษยชนด้านต่างๆ และความเท่าเทียมในสังคม สร้างความเข้าใจอันดีในกลุ่มรักร่วมเพศต่อสังคม ซึ่งต่อมาเปลี่ยนเป็น "สมาคมฟ้าสีรุ้งแห่งประเทศไทย"  (Rainbow Sky Organization of Thailand) อันถือได้ว่า เป็นสมาคมของคนรักร่วมเพศแห่งแรก และแห่งเดียวในประเทศไทย โดยร่วมมือกับองค์กรอย่างศูนย์วิจัยโรคเอดส์ สภากาชาดไทย กระทรวงสาธารณสุข และองค์กรระหว่างประเทศ นอกจากนี้ยังมีองค์กรอื่นอย่าง "องค์กรบางกอกเรนโบว์" (Bangkok Rainbow Organization) ก่อตั้งในปี พ.ศ. 2545

              หลังจากมีการจัดการประชุมระดับนานาชาติ เรื่องเพศวิถีและสิทธิมนุษยชนในเอเชีย ซึ่งเป็นการประชุมทางวิชาการเกี่ยวกับความหลากหลายทางเพศ ครั้งแรกในประเทศไทย โดยศาสตราจารย์ ดร.ปีเตอร์ แจ็คสัน, นักวิชาการจากมหาวิทยาลัยแห่งชาติ ประเทศออสเตรเลีย (ANU) จึงมีการรวมตัวขององค์กร สมาคม กลุ่มต่างๆ รวมทั้งนักรณรงค์ทางด้านสังคมที่เกี่ยวกับความหลากหลายทางเพศ จัดตั้งเครือข่ายความหลากหลายทางเพศ ในประเทศไทยขึ้นในปี พ.ศ. 2548 เพื่อร่วมกันทำงาน ประสานงาน ประชาสัมพันธ์ และสื่อสารความรู้ต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับความหลากหลายทางเพศในประเทศไทย

              ในปี 2552 มีผู้ต่อต้านไพรด์พาเรดในจังหวัดเชียงใหม่อย่างรุนแรงจนเกือบเป็นจราจล

              ในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2565 ได้มีการจัดงานบางกอกนฤมิตไพรด์ ซึ่งเป็นการจัดขบวนเฉลิมฉลองเดือนแห่งสิทธิความหลากหลายทางเพศครั้งแรกในกรุงเทพมหานคร และเป็นการจัดกิจกรรมใหญ่ของกลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศเป็นครั้งแรกหลังจุดสูงสุดของการระบาดไปทั่วของโควิด-19 และการประท้วงครั้งใหญ่ของเยาวชน โดยบางกอกนฤมิตไพรด์ เป็นการเดินขบวนบนถนนสีลม จากวัดพระศรีมหาอุมาเทวีผ่านจุดตัดถนนนราธิวาสราชนครินทร์ ไปสิ้นสุดที่ถนนธนิยะ ทั้งนี้ นายชัชชาติ สิทธิพันธุ์ ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร รวมถึงตัวแทนพรรคการเมือง อาทิ พรรคเพื่อไทย, พรรคก้าวไกล, พรรคไทยสร้างไทย และพรรคกล้า เป็นต้น ได้เข้าร่วมขบวนดังกล่าวด้วย และในปีต่อมาผู้จัดได้ย้ายเส้นทางการเดินขบวนเป็นจากหอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร ผ่านแยกปทุมวัน สยามสแควร์ ศูนย์การค้าในกลุ่มวันสยาม แยกราชประสงค์ และสิ้นสุดขบวนที่เซ็นทรัลเวิลด์