นี่ไง! ครูไทยผู้ที่ช่วยเขมรรื้อฟื้นนาฏกรรม (ห้ามเคลม!)

บทความของคุณ วินิจจัย ชลานุเคราะห์ กล่าวถึงบทบาทของคุณแม่ที่ได้ไปรื้อฟื้นวิชานาฏศิลป์และดนตรีให้กับกัมพูชาหลังยุคการปลดปล่อยจากอาณานิคมฝรั่งเศส

"แม่ผมนี่แหละ หนึ่งในคณะครูนาฏศิลป์ไทย ที่รัฐบาลกัมพูชาร้องขอให้รัฐบาลไทย ช่วยส่งครูนาฏศิลป์ของไทย ไปช่วยฟื้นฟูศิลปะวัฒนธรรม นาฏศิลป์ โขนละครรำ หลังจากที่กัมพูชาได้รับเอกราชจากฝรั่งเศสแล้ว คุณแม่ได้เดินทางร่วมไปกับคุณครูของคุณแม่ ราวปี พ.ศ. 2495 ถึง ปี พ.ศ. 2500

แต่คุณแม่ไปเป็นสอนได้ไม่กี่ครั้ง ก็ถูกห้ามจากผู้ใหญ่ในกรมศิลปากร เพราะช่วงเวลานั้นคุณแม่เป็นนักแสดงตัวเด่น เป็นพระเอกละครของกรมศิลป์ฯ

คุณแม่เล่าให้ฟังว่า ข้าราชการของเขมร ที่ดูแลด้านศิลปะวัฒนธรรมเล่าให้ฟังว่า ช่วงที่เขมรตกเป็นชาติอาณานิคมของฝรั่งเศส เหล่าครูอาจารย์นาฏศิลป์ในพระราชสำนักกัมพูชา ถูกห้ามไม่ให้สอนนาฏศิลป์ ศิลปะการแสดงชั้นสูงประจำชาติ ที่ได้รับสืบทอดมาตั้งแต่สมัยพระองค์ด้วง กษัตริย์เขมรอุดงมีชัย ที่ได้รับเอานาฏศิลป์ของสยาม จากราชสำนักสยาม ในรัชสมัยสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ มาเป็นนาฏศิลป์ประจำชาติของเขมร เพราะนาฏศิลป์เขมรดั้งเดิมได้สาปสูญไปหมดแล้วตั้งแต่โบราณ

ครูอาจารย์นาฏศิลป์เขมร ตั้งแต่สมัยพระองค์ด้วง กษัตริย์เขมร ก็ค่อยๆเสียชีวิตไป รวมถึงนักแสดงตัวละคร ที่ได้รับการถ่ายทอดมาในช่วงเวลานั้น ก็ค่อยๆหายไปด้วยเช่นกัน

ที่หลงเหลืออยู่ ก็จดจำท่ารำนาฏศิลป์ของพระราชสำนักเขมรที่ได้จากสยามมา ก็จำไม่ได้ครบถ้วน จึงร้องขอให้รัฐบาลไทยช่วยส่งครูนาฏศิลป์ของไทยมาช่วยฟื้นฟูให้แก่นาฏศิลป์เขมร

แม่ยังเล่าให้ฟังว่า ยังมีคนในวังของเขมรมาต้อนรับด้วยตอนนั้น

มันเป็นเรื่องเล่าของคุณแม่ ที่เล่าให้ผมฟัง คุณแม่ผมชื่อ คุณครู สุวรรณี ชลานุเคราะห์ ชีวิตของท่านทั้งชีวิตคือละคร"