พระนางสิงขรมหาเทวี
พระนางสุขรมหาเทวี
พระนางสิขรมหาเทวี หรือ สิงขรมหาเทวี หรือ สิงขระมหาเทวี หรือ สิงหเทวี
เอกอัครชายาของพ่อขุนผาเมือง

พระรูปฉลองพระองค์ พระนางสุขรมหาเทวี ( สิงขรมหาเทวี หรือ สิขรมหาเทวี หรือ สิงหเทวี) โดยปฏิมากรท้องถิ่น ณ ด้านทิศเหนือ ของอนุสาวรีย์ พระรูปหล่อพ่อขุนผาเมือง ศูนย์พัฒนาศาสนาแคมป์สน มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ตำบลแคมป์สน อำเภอเขาค้อ จังหวัดเพชรบูรณ์ ภาพโดย Jaruvat Chanposri 30 กันยายน พุทธศักราช 2559
พระนางสุขรมหาเทวี ( ព្រះនាងសុខរមហាទេវី - Sukhara Mahadevi หมายถึง งาม หรือ ดี ) หรือ เดิมสะกดอักษรและอ่านออกเสียงว่า สิขรมหาเทวี ( ព្រះនាងសិខរមហាទេវី - Sikhara Mahadevi หมายถึง ภูเขา) ส่วนชาวบ้านทั่วไปและในตำนานท้องถิ่นและมุขปาฐะทั่วไปมักเรียกพระนางว่า สิงขรมหาเทวี ( ព្រះនាងសិង្ខរមហាទេវី ) หรือ สิงขระมหาเทวี ( ព្រះនាងសិង្ខរ៉ាមហាទេវី ) หรือในตำนานมุขปาฐะบางท้องถิ่นบางที่ออกนามเป็น สิงหเทวี ( ព្រះនាងសិងហាទេវី ) เป็นพระชายาในพญาผาเมือง ( หรือ เป็นที่รู้จักในนาม พ่อขุนผาเมือง) เจ้าเมืองราด และเป็นพระราชธิดาในพระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรขอม ซึ่งตามข้อมูลทางการส่วนใหญ่มักกล่าวว่า คือ พระเจ้าชัยวรมันที่เจ็ด หรือข้อสันนิษฐานอื่นๆอาจเป็นพระมหากษัตริย์ขอมพระองค์อื่นๆ พระนางมีบทบาทในฐานะผู้เชื่อมความสัมพันธ์ระหว่างอาณาจักรขอมและอาณาจักรสุโขทัย ฐานะของนางนั้นปรากฏเด่นเช่นในศิลาจารึกวัดศรีชุม หลักฐานชั้นต้นทางโบราณคดีของการกำเนิดของอาณาจักรสุโขทัย นอกจากนี้ในตำนานมุขปาฐะท้องถิ่นของจังหวัดเพชรบูรณ์เกี่ยวกับตำนานประเพณีอุ้มพระดำน้ำและพระพุทธรูปนามพระพุทธมหาธรรมราชายังกล่าวถึงบทบาทของนางในฐานะผู้ที่เกี่ยวข้อง บทบาทและอิทธิพลวีรกรรมของของพระนางคล้างคลึงกับพระราชประวัติของพระราชินีในช่วงปลายสมัยอาณาจักรขอมพระองค์หนึ่ง คือ พระภควดีกมรเตงอัญ ศรินทรภูเปศวรจุฑา ( ព្រះនាងឝ្រីន្ទ្រភូបេឝ្វរចូឌា - Srindrabhupesvarachuda) พระอัครมเหสีแห่งพระเจ้าอินทรวรมันที่สาม (พระเจ้าศรีนทวรมัน) ซึ่งนางเป็นพระราชบุตรีองค์โตของพระเจ้าชัยวรมันที่แปดตามบันทึกของโจวต้ากวาน ซึ่งตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์แล้วเป็นคนละองค์กันแต่มีระยะเวลาคาบเกี่ยวใกล้เคียงกัน

พระรูปฉลองพระองค์ พระนางสุขรมหาเทวี ( สิงขรมหาเทวี หรือ สิขรมหาเทวี หรือ สิงหเทวี) โดยปฏิมากรท้องถิ่น ณ ศาลพระนางสิงขรเทวี (หรือ เจดีย์พระแม่สิงขระเทวี) ตำบลลานบ่า อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ ภาพโดย Chatchai dewa 17 กันยายน พุทธศักราช 2567
การเรียกชื่อของพระนางให้ถูกต้อง
ตามประวัติ ใน พ.ศ. 2430 หลวงสโมสรพลการได้ค้นพบศิลาจารึกวัดศรีชุมนี้อยู่ในอุโมงค์มณฑปวัดศรีชุม และได้ขนย้ายนำมารวบรวมไว้ในกรุงเทพฯ ผู้ศึกษาจารึกนี้เป็นคนแรกคือ ศาสตราจารย์ ยอร์ช เซเดส์ผู้เป็นบรรณารักษ์ใหญ่หอพระสมุดวชิรญาณในขณะนั้น ข้อความจารึกได้รับการพิมพ์เผยแพร่ครั้งแรกใน พ.ศ. 2467 ปัจจุบันจารึกนี้เก็บรักษาอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ในขณะโดยอ่านพระนามของพระชายาของพญาผาเมือง (พ่อขุนผาเมือง) ซึ่งเป็นพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์อาณาจักรขอม (ผีฟ้าเจ้าเมืองศรียโศธรปุระ) อันมีบรรดาศักดิ์เป็นเมียพระราชทานของพ่อขุนผาเมืองว่า สิขรมหาเทวี โดยใช้เป็นมาตรฐานในทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีของกรมศิลปากรต่อมา โดยทั่วไปชาวบ้านท้องถิ่นยังคงออกชื่อพระนางว่า สิงขรมหาเทวี หรือ สิงหเทวี ต่อมาทางกรมศิลปากรได้ทบทวนและอ่านจารึกนี้อีกครั้งโดยท่านอาจารย์เทิม มีเต็ม ผู้ทรงคุณวุฒิและเชี่ยวชาญในการการอ่านศิลาจารึกโบราณของกรมศิลปากรร่วมกับอาจารย์ประเสริฐ ณ นคร ในการอ่านใหม่ราวปี พ.ศ. 2521-22 ถือว่าเป็นความก้าวหน้าอย่างหนึ่งในวงการจารึกและประวัติศาสตร์ คือการอ่านจารึกวัดศรีชุม ด้านที่ 1 บรรทัดที่ 22 เป็นต้นไป ที่ปรากฏว่า (พ่อขุน)บางกลางทาว เป็น บางกลางหาว (จาก ท ทหาร เป็น ห หีบ) จากคำว่า “ทาว” ที่ไม่พบความหมายแน่ขัด ส่วนคำว่า “หาว”แปลว่า “ฟ้า” และด้านเดียวกันบรรทัดที่ 33 ลูกสาวของเจ้าเมืองศรีโสธรปุระมีชื่อว่า “นางสิขร”(แปลว่า ภูเขา) และได้อ่านใหม่ ว่า “นางสุขร”( แปลว่า งาม หรือดี) โดยทางกรมศิลปากรและหน่วยงานราชการได้ยึดถือตามนี้เป็นมาตรฐานของชื่อพระนางในทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีของกรมศิลปากรในปัจจุบันนี้ และอาจารย์เทิมย้ำหลายครั้งหลายคราว่า “เราจะไม่กล่าวหาว่าใครอ่านผิด เราจะบอกเพียงว่า เดิมอ่านแบบนี้ ปัจจุบันอ่านแบบนี้”

ภาพอักษรที่จารึกชื่อของพระนาง ขยายจากภาพศิลาจารึกวัดศรีชุม ขอบพระคุณภาพจาก กลุ่มเผยแพร่กรมศิลปากร 26 มกราคม พุทธศักราช 2565 โดย องค์ความรู้: สำนักหอสมุดแห่งชาติ เรื่อง: ผลงานชิ้นโบแดงของอาจารย์เทิม มีเต็ม ผู้เติมคำให้เต็มความหมาย ผู้เรียบเรียง: นายบารมี สมาธิปัญญา นักวิชาการเผยแพร่ สำนักหอสมุดแห่งชาติ ควรออกนามของพระนางอย่างถูกต้องใหม่ในปัจจุบันว่า สุขรมหาเทวี
บทบาทตามประวัติศาสตร์
ในศิลาจารึกวัดศรีชุม หลักฐานชั้นต้นทางโบราณคดีของการกำเนิดของอาณาจักรสุโขทัย กล่าวว่า พระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรขอมพระราชทานสมเด็จพระราชบุตรีพร้อมด้วยพระแสงขรรค์ชัยศรี และ ราชทินนามแด่พ่อขุนผาเมือง เจ้าเมืองราดอันเป็นราชบุตรของพ่อขุนศรีนาวนำถุุมแห่งช่วงต้นของอาณาจักรสุโขทัย ในศิลาจารึกวัดศรีชุมนั้นออกพระนามพระมหากษัตริย์แห่งอาณาขจักรขอมอันเป็นพระราชบิดาของนางว่าผีฟ้าเจ้าเมืองยโสธรปุระ ซึ่งยังคลุมเครือว่าควรเป็นพระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรขอมพระองค์ใด ตามข้อมูลทางการส่วนใหญ่มักสันนิษฐานว่าเป็นพระเจ้าชัยวรมันที่เจ็ด บางว่าควรเป็นพระเจ้าอินทรวรมันที่สองพระราชบุตรของพระองค์ บ้างสันนิษฐานควรเป็นพระเจ้าชัยวรมันที่แปดซึ่งทั้งสามรัชกาลนี้เกี่ยวพันกับระยะเวลาการกำเนิดของช่วงต้นของอาณาจักรสุโขทัยมากที่สุด ตามหลักฐานชั้นต้นทางโบราณคดีและประวัติศาสตร์ หลังจากพ่อขุนผาเมืองทรงทำสงครามกับขอมสบาดโขลญลำพงแล้วทรงยกไอศวรรย์ราชสมบัติถวายแด่ พ่อขุนบางกลางหาว (พ่อขุนศรีอินทราทิตย์)พระสหายเสวยราชย์เป็นพระเจ้านครสุโขทัยแล้ว ไม่ปรากฏบทบาทของพระนางและพระสวามีอีก และมิได้ทรงกระทำอัตวินิบาตกรรมตามตำนานมุขปาฐะท้องถิ่นของจังหวัดเพชรบูรณ์แต่อย่างใด

ป้ายจารึกประวัติของพระนางเนาวรงค์เทวี (เจ้าแม่เข็มทอง) ซึ่งเป็นชายาอีกองค์ของพ่อขุนผาเมืองตามตำนานท้องถิ่นแต่ไม่ปรากฏในหลักฐานชั้นต้นทางโบราณคดีหรือประวัติศาสตร์ใดๆ ภายใน ณ วัดตาล ในอำเภอหล่มเก่า จังหวัดเพชรบูรณ์ ซึ่งป้ายประวัติของชายาองค์นี้นั้นมาจากการประทับทรง ไม่ปรากฏในหลักฐานชั้นต้นทางโบราณคดีหรือประวัติศาสตร์ใดๆที่กล่าวว่าพระนางสุขรมหาเทวีทรงกระทำอัตวินิบาตกรรม และในการแสดงละครเวทีหรือนิยายมุขปาฐะโดยชาวบ้านท้องถิ่นในอดีต มักแต่งบทบาทให้พระนางเป็นผู้ร้ายในการแสดงละครเวทีหรือนิยายมุขปาฐะนั้น โดยพระนางตกเป็นจำเลยของเรื่องเล่ามุขปาฐะท้องถิ่นที่หาที่มาไปมิได้ตามกระแสชาตินิยมในช่วงระยะเวลาหนึ่ง โดยในปัจจุบันการแสดงละครเวทีหรือนิยายมุขปาฐะโดยชาวบ้านท้องถิ่นมักไม่กล่าวถึงเรื่องราวเหล่านี้ตามกระแสชาตินิยมแล้ว

พระรูปฉลองพระองค์ พระนางสุขรมหาเทวี ( ออกพระนามสะกดแบบข้อมูลเดิม คือ สิขรมหาเทวี) โดยปฏิมากรท้องถิ่น ณ วัดวัดคลองสาร ( หรือ วัดบ้านคลองสาร ) ตำบล นางั่ว อำเภอเมืองเพชรบูรณ์ จังหวัดเพชรบูรณ์ ภาพโดย Autehn Authen 20 ตุลาคม 2565
ในตำนานมุขปาฐะท้องถิ่นของจังหวัดเพชรบูรณ์เกี่ยวกับตำนานประเพณีอุ้มพระดำน้ำและพระพุทธรูปนามพระพุทธมหาธรรมราชายังกล่าวถึงบทบาทของนางในฐานะผู้ที่เกี่ยวข้อง คือ เสด็จมาพร้อมด้วยพระพุทธรูปนามพระพุทธมหาธรรมราชาองค์นี้ หลังจากพ่อขุนผาเมืองทรงทำสงครามกับขอมสบาดโขลญลำพงแล้วยกมอบไอศวรรย์ราชสมบัติถวายแด่ พ่อขุนบางกลางหาว (พ่อขุนศรีอินทราทิตย์) พระสหายเป็นพระเจ้าแผ่นดินแห่งนครสุโขทัยแล้ว ทรงกระทำอัตวินิบาตกรรม ณ แม่น้ำป่าสัก เพื่อมิให้พระสวามีมิต้องห่วงหน้าพะวงหลังในภารกิจของพระองค์ โดยทรงมีพระราชกระแสรับสั่งให้เหล่าข้าราชบริพารได้อัญเชิญพระพุทธรูปนามพระพุทธมหาธรรมราชาหลบหนีไป แต่เกิดเหตุการณ์แพแตก และพระพุทธรูปอันนามว่าพระพุทธมหาธรรมราชาจมลง ณ แม่น้ำป่าสัก ก่อนจะปรากฏอีกครั้งในช่วงสมัยอาณาจักรอยุธยาและเป็นต้นกำเนิดของประเพณีอุ้มพระดำน้ำ ในช่วงเทศกาลประเพณีสารทเดือนสิบ(ประเพณีเทศกาลสารทไทย)ในปัจจุบัน
พระรูปฉลองพระองค์ พ่อขุนผาเมือง และ พระนางสุขรมหาเทวี โดยปฏิมากรท้องถิ่น ณ วัดนครเดิด บ้านดงเมือง ตำบลลานบ่า อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ ภาพโดย วิศัลย์ โฆษิตานนท์ 31 กรกฏาคม พุทธศักราช 2561

ศิลาจารึก หลักที่ ๒ จารึกวัดศรีชุม จัดแสดง ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ภาพโดย Mintada Duangmala 04 มีนาคม พุทธศักราช 2566
ในศิลาจารึกวัดศรีชุม
ในศิลาจารึกวัดศรีชุมบรรทัดที่สามสิบสาม จารึกโดยพระมหาเถรศรีศรัทธา ซึ่งเดิมประดิษฐานในพระมณฑปพระพุทธรูปพระนาม พระอจนะของโบราณสถานวัดศรีชุมในเขตอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย ปัจจุบันเก็บรักษาและจัดแสดง ณ พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติพระนคร นั้น จารึกถึงพระนางว่า
- กอนผีฟาเจาเมิองสรโสธรปุรใหลูกสาวชีนางสุขรมหาเทวิกบบขนนไชยสริใหนามกยรแกพขุนผาเมิอ
ปริวรรตเป็นภาษาไทยในปัจจุบันความว่า:
- ก่อนผีฟ้าเจ้าเมืองศรีโสธรปุระให้ลูกสาวชื่อนางสุขรมหาเทวีกับขรรค์ชัยศรีให้นามเกียรติแก่พ่อขุนผาเมือ-ง

พระรูปฉลองพระองค์ พระนางสุขรมหาเทวี พระชายา (ตามหลักฐานที่ปรากฏในศิลาจารึก) ด้านซ้าย และ ชะแม่นางพระกำนัล (ตามความเชื่อในพื้นที่) ด้านขวา โดยปฏิมากรท้องถิ่น ณ ด้านทิศเหนือ ของพระรูปอนุสาวรีย์พ่อขุนผาเมือง ศูนย์พัฒนาศาสนาแคมป์สน มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ตำบลแคมป์สน อำเภอเขาค้อ จังหวัดเพชรบูรณ์ ขอบพระคุณภาพจาก Chatchai dewa 17 กันยายน พุทธศักราช 2567
พระรูปอนุสาวรีย์ - พระรูปอนุสรณ์
ในความเชื่อตามศาสนาพื้นเมืองท้องถิ่นดั้งเดิมของไทย(ศาสนาผี - วิญญาณนิยม) พระนางได้รับการยกย่องและสักการะบูชา ในฐานะวีรสตรีเจ้าแม่ท้องถิ่นและพระหลักเมืองอารักษ์ผู้รักษาพระพุทธรูปนามพระพุทธมหาธรรมราชาและจังหวัดเพชรบูรณ์คู่กับพ่อขุนผาเมือง โดยมีศาลหรือศาสนสถานในท้องที่ที่อุทิศถวายพระนาง ที่มีชื่อเสียงหลายที่ อาทิเช่น
1.บริเวณ ณ พระรูปหล่อเหมือน พ่อขุนผาเมือง ศูนย์พัฒนาศาสนาแคมป์สน มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ตำบลแคมป์สน อำเภอเขาค้อ
2. ศาลพระนางสิงขรเทวีและพระรูปฉลองพระองค์ ริมแม่น้ำป่าสัก ตำบลลานบ่า อำเภอหล่มสัก
3.พระรูปฉลองพระองค์ ณ เจดีย์พระนางสิงขรเทวี ณ วัดโพนชัย ตำบลบ้านหวาย อำเภอหล่มสัก
4.พระรูปฉลองพระองค์ ณ วัดนครเดิด ตำบลลานบ่า อำเภอหล่มสัก
5.พระรูป ณ วัดสว่างอารมณ์ บ้านน้ำล้อมนาหลวง ตำบลบ้านโสก อำเภอหล่มสัก
6.พระรูป ณ วัดหนองไฮ ตำบลสระกรวด อำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์
7. พระรูป ณ วัดคลองสาร ( หรือ วัดบ้านคลองสาร ) ตำบล นางั่ว อำเภอเมืองเพชรบูรณ์ จังหวัดเพชรบูรณ์
8. พระรูป ณ วัดซับหินเพลิง ตำบลโคกสะอาด อำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์
9.นอกจากนี้พระนางยังมีศาลอุทิศถวายในฐานะเทพีเทพอารักษ์ (ธรรมบาล เสื้อวัด มเหศักดิ์ หรือ มเหสักข์) ) ผู้รักษาวัดเขาพระ ตำบลเขาทราย อำเภอทับคล้อ จังหวัดพิจิตร เป็นต้น
ศาลเก่าพระนางสิงขรมหาเทวี ในฐานะเสื้อวัด ณ วัดเขาพระ ตำบลเขาทราย อำเภอทับคล้อ จังหวัดพิจิตร ภาพโดย North Phattraprasit 20 กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2561 ในรูปคือศาลเดิมก่อนการบูรณะใหม่ในปัจจุบัน

ป้ายจารึกประวัติของพ่อขุนผาเมือง ณ ด้านล่างฐานพระรูปอนุสาวรีย์พ่อขุนผาเมือง ศูนย์พัฒนาศาสนาแคมป์สน มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ตำบลแคมป์สน อำเภอเขาค้อ จังหวัดเพชรบูรณ์ ด้านที่ ๓ ซึ่งแผ่นจารึกนี้เป็นประวัติมาจากการตำนานมุขปาฐะท้องถิ่น ไม่ปรากฏในหลักฐานชั้นต้นทางโบราณคดีหรือประวัติศาสตร์ใดๆ ออกนามของพระนางสุขรมหาเทวีว่า " พระนางสิงหเทวี " ขอบพระคุณภาพจาก BC Kitsumritroj ๐๑ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๖๕

ป้ายจารึกประวัติของพ่อขุนผาเมือง ณ ด้านล่างฐานพระรูปอนุสาวรีย์พ่อขุนผาเมือง ศูนย์พัฒนาศาสนาแคมป์สน มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ตำบลแคมป์สน อำเภอเขาค้อ จังหวัดเพชรบูรณ์ ด้านที่ ๔ ซึ่งแผ่นจารึกนี้เป็นประวัติมาจากการตำนานมุขปาฐะท้องถิ่น ไม่ปรากฏในหลักฐานชั้นต้นทางโบราณคดีหรือประวัติศาสตร์ใดๆ ออกนามของพระนางสุขรมหาเทวีว่า " พระนางสิงหเทวี " ขอบพระคุณภาพจาก BC Kitsumritroj ๐๑ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๖๕

พระรูปฉลองพระองค์ พระนางสุขรมหาเทวี ( ออกพระนามสะกดแบบขัอมูลเดิม คือ สิงขรเทวี) โดยปฏิมากรท้องถิ่น ณ วัดโพนชัย ตำบลบ้านหวาย อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ ภาพโดย เกศแก้ว อัญมณี 10 พฤศจิกายน พุทธศักราช 2567
ในวัฒนธรรมร่วมสมัย
เรื่องราวและบทบาทของพระนางในฐานะพระชายาของพ่อขุนผาเมือง(พญาผาเมือง)และมีความเกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์สมัยอาณาจักรสุโขทัยรวมถึงมีความผูกผันกับตำนานท้องถิ่นของพระพุทธรูปพระนาม พระพุทธมหาธรรมราชา ในประเพณีอุ้มพระดำน้ำของเทศกาลสารทไทยและเกี่ยวข้องกับตำนานมุขปาฐะของจังหวัดเพชรบูรณ์ ได้รับการสร้างสรรค์ในนาฏศิลป์ไทยเป็น ระบำสิงขรมหาเทวี โดยมหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบูรณ์ โดยได้สร้างสรรค์ขึ้นในปีพุทธศักราช 2537 และอีกหนึ่งระบำของนาฏศิลป์ไทยที่ได้รับการกล่าวถึงมากที่สุดในฐานะที่เกี่ยวข้องพระนางคือ ระบำอัปสรฟ้อนไฟ ของสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ จากการแสดงละครเวทีอิงประวัติศาสตร์ เรื่อง นางเสือง ซึ่งจัดแสดงในปีพุทธศักราช 2511 ปีพุทธศักราช 2547 และ พุทธศักราช 2556 นอกจากนี้ในพระนางยังเป็นตัวละครในละครโทรทัศน์ เรื่อง พ่อขุนผาเมือง ทางช่องสถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบก และ นางเสือง ในปีพุทธศักราช 2535 ทางช่องสถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7ซึ่งรับบทโดย รชนีกร พันธุ์มณี
ในปี พุทธศักราช 2567 คณะครุศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย สาขาวิชานาฏศิลป์ ได้มีการประดิษฐ์การแสดงนาฏศิลป์สร้างสรรค์ ชุด "ชายาผาเมือง" ในการแสดงศิลปนิพนธ์ของโครงการนวนาฏ ประจำปีการศึกษา 2567 โดยได้จัดแสดงต่อสาธารณชนเป็นครั้งแรกในวันที่ 21 ธันวาคม 2567 ณ ลานกีฬา Extreme เลาะเลย โดยนักศึกษาชั้นปีที่ 3 สาขาวิชานาฏศิลป์ คณะครุศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย
ในปีพุทธศักราช 2565 สตรีเพชร เยม ( Yem Srey Pich យ៉ែម ស្រីពេជ្រ ) นักแสดงชาวกัมพูชาได้รับบทเป็น พระนางสุขรมหาเทวี โดยแสดงคู่กับ พงศกร เมตตาริกานนท์ (เต้ย) ที่รับบทเป็น พ่อขุนผาเมือง ในภาพยนตร์ เรื่อง พระร่วง มหาศึกสุโขทัย ( Phra Ruang Rise of the Empire หรือเดิมใช้ชื่อว่า พระร่วง พระราชาผู้ทรงธรรม ) โครงการที่ได้รับการสนับสนุนทุน จาก กองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ โดยมีกำหนดเข้าฉายวันแรกในวันที่ 29 พฤษภาคม พุทธศักราช 2568
ในส่วนของการแสดงละครเวทีหรือนิยายมุขปาฐะโดยชาวบ้านท้องถิ่นในอดีต มักแต่งนิยายให้พระนางเป็นผู้ร้ายในการแสดงละครเวทีหรือนิยายมุขปาฐะนั้น โดยมักมีฉากการฟาดฟันโต้เถียงระหว่างพระนางกับพระนางเนาวรงค์เทวี (เจ้าแม่เข็มทอง) พระชายาเดิมตามตำนานท้องถิ่นมุขปาฐะ เช่น นวนิยายเรื่อง "ธิดาหัวใจสิงห์" ในปีพุทธศักราช 2556 ซึ่งไม่ปรากฏตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีแต่อย่างใด และเล่าถึงการล่มสลายของเมืองราดของพ่อขุนผาเมืองและอัตวินิบาตกรรมของพระนางซึ่งไม่ปรากฏตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีเช่นกัน โดยพระนางตกเป็นจำเลยของเรื่องเล่ามุขปาฐะท้องถิ่นที่หาที่มาไปมิได้ตามกระแสชาตินิยมในช่วงระยะเวลาหนึ่ง โดยในปัจจุบันการแสดงละครเวทีหรือนิยายมุขปาฐะโดยชาวบ้านท้องถิ่นมักไม่กล่าวถึงเรื่องราวเหล่านี้ตามกระแสชาตินิยมแล้ว


เอกสารข้อมูลในแนวเชิงจิตวิญญญาณ หรือ แนวอิทธิฤทธิ์ปาฎิหาริย์ ที่กล่าวถึงพระนางในอีกหนึ่งมุมมองที่หาพบได้ยากในประวัติศาสตร์ชาตินิยมในช่วงนั้นตามกระแสชาตินิยม จากกรณีศึกษา. : เอกสารถ่ายสำเนา ๑ แผ่น (๒ หน้า ซึ่งน่าเสียดายว่าพบเพียงแผ่นเดียว) ณ หอจดหมายเหตุเพ็ชรบูรณ์ ถนนหลักเมือง ตำบลในเมือง เทศบาลเมืองเพชรบูรณ์ ขอบพระคุณภาพและข้อมูลจาก วีรยุทธ์ วงศ์อุ้ย วันอาทิตย์ที่ ๒๐ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๖๗
พระรูปฉลองพระองค์ พระนางสิงขรมหาเทวี โดยปฏิมากรท้องถิ่น ณ วัดสว่างอารมณ์ บ้านน้ำล้อมนาหลวง ตำบลบ้านโสก อำเภอหล่มสักจังหวัดเพชรบูรณ์ ภาพโดย Pornchai Julnil 16 กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2560

พระรูปฉลองพระองค์ พระนางสิงขรมหาเทวี โดยปฏิมากรท้องถิ่น ณ บริเวณ วัดหนองไฮ ตำบลสระกรวด อำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ ภาพโดย ใหญ่ ไร้ร่องรอย 29 มีนาคม พุทธศักราช 2566

พระรูปฉลองพระองค์ พระนางสุขรมหาเทวี โดยปฏิมากรท้องถิ่น ณ บริเวณ วัดซับหินเพลิง ตำบลโคกสะอาด อำเภอศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ ภาพโดย เฟซบุ๊ค เพจ วัดซับหินเพลิง ศรีเทพ เพชรบูรณ์ 30 สิงหาคม พุทธศักราช 2568
พระนางสุขรมหาเทวี (พระนางสิงขรมหาเทวี) ในสื่อภาพยนตร์ต่างๆ

พระนางสุขรมหาเทวี (พระนางสิงขรมหาเทวี) ในชุด ระบำอัปสรฟ้อนไฟ จากการแสดงละครเวทีอิงประวัติศาสตร์ เรื่อง นางเสือง ซึ่งจัดแสดงในปีพุทธศักราช 2511 โดย สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์

พระนางสุขรมหาเทวี (พระนางสิงขรมหาเทวี) จากการแสดงละครเวทีอิงประวัติศาสตร์ เรื่อง นางเสือง ซึ่งจัดแสดงในปีพุทธศักราช 2547 โดย สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์

พระนางสุขรมหาเทวี (พระนางสิงขรมหาเทวี) จากการแสดงละครเวทีอิงประวัติศาสตร์ เรื่อง นางเสือง ซึ่งจัดแสดงในปีพุทธศักราช 2556 โดย สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์

พระนางสุขรมหาเทวี (พระนางสิงขรมหาเทวี) จากการแสดง ลิเกคณะ ขวัญใจ - ผาภูมิ มาลัยนาค โดย อ. เด่นชัย เอนกลาภ ครั้งที่ 3 พุทธศักราช 2552 ชุด ศึกนครธม - Nakhon Thom War รับบทโดย เพชรพรรณารายณ์ เอนกลาภ/ สกุณา รุ่งเรือง ลิขสิทธิ์ บริษัท โรส มีเดีย แอนด์ เอ็นเตอร์เทนเมนต์ จำกัด ซึ่งในการแสดงชุดนี้ ยังคงปรากฏบทบาทพระนางสุขรมหาเทวีให้เป็นผู้ร้าย ตามกระแสชาตินิยมในช่วงเวลานั้นอยู่

พระนางสุขรมหาเทวี (พระนางสิงขรมหาเทวี) จากการแสดง ลิเกคณะ ขวัญใจ - ผาภูมิ มาลัยนาค พุทธศักราช 2555 ชุด วีรบุรุษที่โลกลืม - Legend of King Pha Muang รับบทโดย จันทรา ดาราทิพย์ ลิขสิทธิ์ บริษัท โรส มีเดีย แอนด์ เอ็นเตอร์เทนเมนต์ จำกัด ซึ่งในการแสดงชุดนี้ ยังคงปรากฏบทบาทพระนางสุขรมหาเทวีให้เป็นผู้ร้าย ตามกระแสชาตินิยมในช่วงเวลานั้นอยู่

พระนางสุขรมหาเทวี (พระนางสิงขรมหาเทวี) จากการแสดง ของ กำลังพล จาก ม.พัน.๒๘ พล.ม.๑ โดย สภาวัฒนธรรมจังหวัดเพชรบูรณ์ เมื่อ ปีพุทธศักราช ๒๕๕๘ ยังคงปรากฏบทบาทพระนางสุขรมหาเทวีให้เป็นผู้ร้าย ตามกระแสชาตินิยมในช่วงเวลานั้นอยู่ ปัจจุบันยังคงใช้ในสื่อประชาสัมพันธ์ของ พิพิธภัณฑ์พ่อขุนผาเมือง บริเวณอนุสาวรีย์พ่อขุนผาเมือง อำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ โดยยังคงไม่ได้แก้ไขชำระบทบาทของพระนางใหม่แต่อย่างใด

พระนางสุขรมหาเทวี (พระนางสิงขรมหาเทวี) จากการแสดง ละครโทรทัศน์ เทิดพระเกียรติ (พุทธศักราช 2535) เรื่อง นางเสือง ช่อง 7 รับบทโดย รชนีกร พันธุ์มณี และ สิรคุปต์ เมทะนี ที่รับบท พ่อขุนผาเมือง ภาพจากหนังสือเรื่องย่อละครไทย-Moouanbooks 25 สิงหาคม 2015

พระนางสุขรมหาเทวี ( พระนางสิงขรมหาเทวี - ด้านขวา ) รับบทโดย สตรีเพชร เยม ( Yem Srey Pich យ៉ែម ស្រីពេជ្រ ) นักแสดงชาวกัมพูชา , ชาติชาย เกษนัส ผู้กำกับภาพยนตร์เรื่องนี้ ( ด้านซ้าย ) โดยแสดงคู่กับ พงศกร เมตตาริกานนท์ (เต้ย) ที่รับบทเป็น พ่อขุนผาเมือง
ภาพฟิตติ้ง จาก ภาพยนตร์ เรื่อง พระร่วง มหาศึกสุโขทัย ( Phra Ruang Rise of the Empire หรือเดิมใช้ชื่อว่า พระร่วง พระราชาผู้ทรงธรรม ) โครงการที่ได้รับการสนับสนุนทุน จาก กองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ โดยมีกำหนดเข้าฉายวันแรกในวันที่ 29 พฤษภาคม พุทธศักราช 2568
ขอบพระคุณภาพประชาสัมพันธ์จาก ทวิตเตอร์ บัญชี ดอกไม้แห่งดวงอาทิตย์ @mhoojeab 29 พฤษภาคม พุทธศักราช 2565

พระนางสุขรมหาเทวี ( พระนางสิงขรมหาเทวี - ด้านซ้าย ) รับบทโดย สตรีเพชร เยม ( Yem Srey Pich យ៉ែម ស្រីពេជ្រ ) นักแสดงชาวกัมพูชา , ชาติชาย เกษนัส ผู้กำกับภาพยนตร์เรื่องนี้ ( นั่งกลาง ) และ กานดา วิทยานุภาพยืนยง ที่รับบท นางเสือง ( ด้านขวา ) โดยนักแสดงทั่งหมดสวมบทบาทคู่กับ พงศกร เมตตาริกานนท์ (เต้ย) ที่รับบทเป็น พ่อขุนผาเมือง
ภาพฟิตติ้ง จาก ภาพยนตร์ เรื่อง พระร่วง มหาศึกสุโขทัย ( Phra Ruang Rise of the Empire หรือเดิมใช้ชื่อว่า พระร่วง พระราชาผู้ทรงธรรม ) โครงการที่ได้รับการสนับสนุนทุน จาก กองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ โดยมีกำหนดเข้าฉายวันแรกในวันที่ 29 พฤษภาคม พุทธศักราช 2568 ขอบพระคุณภาพประชาสัมพันธ์จาก ทวิตเตอร์ บัญชี ดอกไม้แห่งดวงอาทิตย์ @mhoojeab 29 พฤษภาคม พุทธศักราช 2565

อีกหนึ่งสาวงามที่ถูกจับตามองเป็นอย่างมากคือ สตรีเพชร เยม ( Yem Srey Pich យ៉ែម ស្រីពេជ្រ ) นักแสดงชื่อดังจากประเทศกัมพูชา ซึ่งเป็นครั้งแรกที่เธอได้มาฝากฝีมือทางแสดงให้ ชาวไทยได้รับชมกับบทของ 'นางสุขรเทวี' ธิดาเมืองศรีโสธรปุระ ถูกส่งตัวมายังศรีสัชนาลัย สุโขทัยเพื่อผูกสัมพันธไมตรี และเป็นที่ต้องตาต้องใจของพรญาผาเมือง ( พ่อขุนผาเมือง)
ขอบพระคุณรูปภาพและข้อความบรรยายประกอบภาพ จากบทความ เว็บไซด์ nangdee เรื่อง เปิดคาแรกเตอร์นักแสดงหนัง "พระร่วง..มหาศึกสุโขทัย" พร้อมตอกย้ำความสนุกครบรสที่มีมาให้แบบจัดเต็ม

คุณ สตรีเพชร เยม ( Yem Srey Pich យ៉ែម ស្រីពេជ្រ ) นางเอกสาวชาวกัมพูชา ผู้รับบทพระนางสุขรมหาเทวี พระราชธิดาพระมหากษัตริย์ขอมโบราณ ผู้เป็นคู่ชีวิตพ่อขุนผาเมือง พระนางมีชื่อปรากฏในศิลาจารึกหลักที่ 2 วัดศรีชุม เป็นศิลาจารึกภาษาไทยสมัยสุโขทัยที่สำคัญยิ่ง เพราะได้เล่าเรื่องราวการสถาปนากรุงสุโขทัย ชื่อพระนางปรากฏในศิลาจารึกมีความว่า “เมื่อก่อนผีฟ้าเจ้าเมืองศรีโสธรปุระ(ราชธานีกรุงกัมพูชาโบราณ) ให้ลูกสาวชื่ิอ นางสุขรมหาเทวี กับขรรค์ชัยศรีให้นามเกียรติแก่พ่อขุนผาเมือง”
ขอบพระคุณภาพข้อความประกอบบทความจาก แอพพลิชั่น tiktok บัญชี wanchai.2530 05 พฤษภาคม พุทธศักราช 2565

พระนางสุขรมหาเทวี ( พระนางสิงขรมหาเทวี - ด้านซ้าย ) รับบทโดย สตรีเพชร เยม ( Yem Srey Pich យ៉ែម ស្រីពេជ្រ ) นักแสดงชาวกัมพูชา และ พงศกร เมตตาริกานนท์ (เต้ย) ที่รับบทเป็น พ่อขุนผาเมือง
ขอบพระคุณภาพจาก เฟซบุ้ค เพจ บันเทิง Society 08 พฤษภาคม พุทธศักราช 2565

สตรีเพชร เยม ( Yem Srey Pich យ៉ែម ស្រីពេជ្រ ) นักแสดงชาวกัมพูชา ในชุดพระนางสุขรมหาเทวีและพระแสงขรรค์ชัยศรีพระราชทานฯ ( ในที่นี้ออกพระนามเป็น สังขระมหาเทวี - ស័ង្ខរមហាទេវី ) โดย De PAGE studio ของ Sok Somrach ดีไซเนอร์ชาวกัมพูชา
ขอบพระคุณภาพจาก Tiktok บัญชี Cambodian 707 05 พฤศจิกายน 2568

สตรีเพชร เยม ( Yem Srey Pich យ៉ែម ស្រីពេជ្រ ) นักแสดงชาวกัมพูชา ในชุดพระนางสุขรมหาเทวีทรงสมาทานศีลบำเพ็ญพรตฯ ( ในที่นี้ออกพระนามเป็น สังขระมหาเทวี - ស័ង្ខរមហាទេវី ) โดย De PAGE studio ของ Sok Somrach ดีไซเนอร์ชาวกัมพูชา Tiktok บัญชี loisal 12 05 พฤศจิกายน 2568
วัตถุมงคล พระนางสุขรมหาเทวี (พระนางสิงขรมหาเทวี)
วัตถุมงคลพระนางสุขรมหาเทวี ( พระนางสิงขรมหาเทวี ) ในที่นี้ลงข้อมูลเพื่อสาธารณประโยชน์ประกอบในการศึกษา ไม่ได้ใช้เพื่อการพาณิชย์ใดๆ

วัตถุมงคล พระนางสุขรมหาเทวี ( พระนางสิงขรมหาเทวี - ด้านขวา ) พร้อมด้วย พ่อขุนผาเมือง ( ด้านซ้าย ) และ พระพุทธรูป พระพุทธมหาธรรมราชา ( กลาง) รุ่น เสกทรัพย์ ๑ จัดสร้างโดย วัดคลองสาร ( หรือ วัดบ้านคลองสาร) ตำบล นางั่ว อำเภอเมืองเพชรบูรณ์ จังหวัดเพชรบูรณ์ วัตถุประสงค์เพื่อนำรายได้สร้างอุโบสถ ที่ใกล้สำเร็จแล้ว
ขอบพระคุณภาพประชาสัมพันธ์จาก เฟซบุ๊ค บัญชี วัดบ้านคลองสาร วัดบ้านคลองสาร
09 เมษายน พุทธศักราช 2568
พืชที่มีพิษร้ายแรงเทียบเท่าพิษงูเห่า
ชาวนาเขมรยกมือไหว้วอนคนไทย “เปิดด่านช่วยด้วย” หลังราคาข้าวทรุดหนัก สวนทางคำพูดในอดีตที่เคยดูแคลนไทย
🔍 ถอดรหัสปี 2568! คนไทยค้นหาอะไรบน Google มากที่สุด สะท้อนภาพสังคมแห่งปี
แบงก์เขมรปิด ฮุน โต! เผ่นหนี ลูกค้าถอนเงินไม่ได้
แคปซูลกาลเวลา 1,700 ปี การค้นพบหลุมศพโรมันที่ "สมบูรณ์แบบ" ในฮังการี
ชาว เกษตรกร เขมร กดดันไทยเปิดด่าน ควบรถไถเหยียบนาข้าวทิ้ง ราคาตกต่ำสุดขีด
พบเครื่องบิน "โบอิ้ง 737" ที่หายไป 13 ปี ถูกจอดทิ้งกลางสนามบิน
'ฮุนเซน' ควันออกหู หลังลาวฉวยโอกาสขายของตัดหน้า แย่งสัมปทานจีน
พบกองอาเจียนข้างตัว นัทปง ก่อนเสียชีวิต ตำรวจได้กั้นพื้นที่เพื่อตรวจสอบอย่างละเอียดอีกครั้ง
10 อันดับเมืองที่มีมลพิษสูงสุดกรุงเทพฯ
เพื่อนสนิทเปิดใจหลังเกิดเหตุ! เผย 'ณัฐวุฒิ ปงลังกา' หลับไม่ตื่น-ไม่ขอตอบปมทะเลาะในวงเหล้า ขณะผลชันสูตรชี้ชัดพบ "ไซยาไนด์"
เปิดการบ้านภาษาไทย เรียงอักษรให้เป็นคำ แบบนี้ยากไปไหม
พบเครื่องบิน "โบอิ้ง 737" ที่หายไป 13 ปี ถูกจอดทิ้งกลางสนามบิน
แคปซูลกาลเวลา 1,700 ปี การค้นพบหลุมศพโรมันที่ "สมบูรณ์แบบ" ในฮังการี
“นานา ไรบีนา” เพิ่งพ้นคุกก็เจอดราม่าซ้อน—เพื่อน (เคย) รักแห่ออกมาสวนแรง
🔍 ถอดรหัสปี 2568! คนไทยค้นหาอะไรบน Google มากที่สุด สะท้อนภาพสังคมแห่งปี
"ฮุนเซน" เงินหมด ทหาร BHQ คู่ใจทรยศ แอบซบอก "สมรังสี"
ตุ๋นลงทุนทิพย์: ไว้ใจ เชื่อใจ หรือเกรงใจ… สุดท้ายใครคือเหยื่อ?
รอบ 3 อาการ 12: หัวใจแห่งการตื่นรู้สำหรับชีวิตประจำวัน (เอไอ รวบรวมและเรียบเรียง)
เลิกกัน แต่ปล่อยคลิปลับ — คนแบบนี้ยังมีอยู่ในโลกได้ยังไง?
7 อันดับสารพิษตัวร้าย : อยู่ให้ไกล ระวังให้ดี เพราะโลกนี้ไม่ได้อ่อนโยนกับเราเสมอไป

