PM 2.5 ในเมือง ไม่ได้มาจาก ควันรถยนต์อย่างเดียว

ปัญหาหลักของชาวกรุงเทพฯ ที่ต้องเผชิญอยู่เรื่อยมา คือ ฝุ่น PM 2.5 เนื่องด้วยกรุงเทพฯ เป็นเมืองหลวงของประเทศไทย มีประชากรอาศัยอยู่อย่างหนาแน่น ข้างทางเต็มไปด้วยการก่อสร้างเพื่อความเจริญก้าวหน้า ไม่ว่าจะเป็นรถไฟฟ้า คอนโด ตึกรามบ้านช่อง รวมถึงความคับคั่งของจราจร ซึ่งองค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุว่า แต่ละปีในประเทศไทยมีผู้เสียชีวิตก่อนวัยอันควรร่วม 5 หมื่นคน

หลายคนยังเข้าใจผิดว่าฝุ่น PM 2.5 นั้นเกิดจากควันดำจากท่อไอเสียรถยนต์ดีเซล เช่น รถบรรทุก รถโดยสารประจำทาง และรถกระบะ หรือการเผาในที่โล่ง โรงงานอุตสาหกรรม เป็นต้น แต่ความจริงแล้วยังมีปัจจัยอื่นๆอีกมากมายที่เปนตัวกระตุ้น จากการศึกษาของคณะสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ พบว่า ฝุ่น PM2.5 ไม่ได้เกิดจากปัจจับดังกล่าวอย่างเดียว แต่ยังเกิดจากการทำปฏิกริยาทางเคมีในอากาศที่เรียกว่า “photochemical smog” ซึ่งเข้ามาเพิ่มเติมกับฝุ่นที่เกิดขึ้นในพื้นที่ หรือเกิดออกไซด์ของไนโตรเจน หรือ NOx มาผสมกับสารอินทรีย์ระเหยง่าย (VOC) เช่น ละอองสารไฮโดรคาร์บอน ไอระเหยของสารที่ใส่ในสเปรย์ เป็นต้น โดยมีแสงแดดจัด ๆ เป็นตัวเร่งปฏิกิริยา

ถัดมาคือ PAN หรือก๊าซ peroxyacyl nitrates ซึ่งเป็นก๊าซพิษ แต่สลายตัวเร็วที่อุณหภูมิสูง หลังจากชั้นบรรยากาศมีโอโซนเพิ่มขึ้นแล้ว โอโซนที่เกิดขึ้นจะไปทำปฏิกิริยากับ VOC สารระเหยต่าง ๆ ทำให้เกิดเป็นละออง หรือ particles ขนาดเล็กที่อยู่ในกลุ่ม PM2.5 ซึ่งจะทำให้มีปริมาณเพิ่มสูงขึ้นตาม ขณะเดียวกัน PM2.5 ที่เกิดจากการทำปฏิกิริยาทางเคมีก็จะไปผสมโรงกับฝุ่น PM2.5 ที่เกิดจากการเผาไหม้ในที่โล่งและการจราจร จากข้อมูลอากาศที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ตรวจพบขณะนี้ได้เกิดปรากฏการณ์ photochemical smog ขึ้นในประเทศไทยแล้ว ยิ่งเข้าหน้าหนาวในช่วงต้นปีสถานการณ์ PM 2.5 จะยิ่งมีความรุนแรงมากขึ้น เนื่องจากเกิดความผกผันของอุณหภูมิ หรือที่เรียกว่า temperature inversion ในลักษณะฝาชีครอบกรุงเทพฯ ส่งผลให้อากาศไม่ถ่ายเท

สำหรับกรุงเทพฯ จะเกิดฝุ่นได้ 3 รูปแบบ คือ

1.ฝุ่นที่ขึ้นลงตามปริมาณการจราจรในกรุงเทพฯ

2.ฝุ่นหลังเที่ยงคืน ฝุ่นรูปแบบนี้เพิ่มสูงขึ้น 10 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ทุก ๆ 1 ชั่วโมง เพิ่มขึ้นจากหลังเที่ยงคืนไปจนถึงรุ่งเช้าที่ขึ้นสูงมากเกือบ 100 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร จากนั้นหลัง 10 โมงเช้าจะค่อย ๆ ลดปริมาณความเข้มข้นลงมา (จากการศึกษาของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ พบฝุ่นรูปแบบที่ 2 เกิดขึ้นนานถึง 17 วัน)

3.ฝุ่นจากการเผาในที่โล่งจากนอกพื้นที่ ถูกลมพัดเข้ามาผสมกับฝุ่นในพื้นที่กรุงเทพฯ มักเกิดในช่วงกลางวัน โดยจะมาผสมกับฝุ่นที่เกิดจากปฏิกิริยา photochemical smog ที่มาจากปริมาณโอโซนที่เพิ่มสูงขึ้น ฝุ่นรูปแบบนี้อยู่นานถึง 14 วัน

นอกเหนือจากควันของรถยนต์ดีเซลที่ล่าวข้างต้นแล้ว ยังมีรถยนต์ที่ใช้เชื้อเพลิงเบนซินที่เผาไหม้ไม่สมบูรณ์ ปล่อยควันสีขาวออกมา, รถมอเตอร์ไซค์ 2 จังหวะที่เติมน้ำมันออโตลูปเข้าไปผสมในน้ำมันเชื้อเพลิง เหล่านี้ก็เป็นสาเหตุให้เกิดฝุ่น PM 2.5 เช่นเดียวกัน แนวทางการแก้ไขกับเรื่องฝุ่นนี้ คงต้องมีการพัฒนาระบบคมนาคม การใช้รถไฟฟ้าและทำเชื่อมโยงพื้นที่กัน เพื่อลดจำนวนรถและการติดขัด, ภาครัฐให้การสนับสนุนในการใช้รถไฟฟ้าแทนการใช้รถยนต์, ลดกำมะถันในน้ำมันเชื้อเพลิง รวมถึงนำข้อกฎหมายมาบังคับใช้เช่น ให้ใช้มาตรฐานไอเสียยูโร 5 ยูโร 6 การติดตั้งระบบบำบัดไอเสีย เป็นต้น ปัญหาฝุ่นเป็นปัญหาที่หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ต้องแก้ไขอย่างจริงจัง เพราะส่งผลเสียต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตของประชาชนเป็นอย่างยิ่ง