ส่องการเลือกตั้งแบบใหม่ แบบ2ใบ ใครได้เปรียบเสียเปรียบ

ที่ประชุมร่วมรัฐสภ มีมติเห็นชอบผ่าน 3 วาระรวด เกี่ยวกับประเด็นการใช้บัตรเลือกตั้ง 2 ใบ และกำหนดจำนวน ส.ส. ทั้งหมด 500 คน แบ่งเป็น ส.ส.เขต จำนวน 400 คน และ ส.ส.บัญชีรายชื่อ จำนวน 100 คน แล้วการมีบัตรเลือกตั้ง 2 ใบ มีความสำคัญ และข้อดีข้อเสียอย่างไร …

ถ้าพูดกันง่ายๆ การเลือกตั้งโดยใช้บัตรเลือกตั้ง 2 ใบ เรียกว่าการเลือกตั้งแบบผสมเสียงข้างมาก Mixed Member Majoritarian หรือ MMM ทั้งนี้เพื่อสร้างเสถียรภาพในการทำงานของรัฐบาล

• ใบที่ 1 บัตรเลือก ส.ส.เขต เป็นการเลือกตั้งแบบแบ่งเขต เลือกบุคคลที่จะมาเป็นผู้แทนฯ ในเขตเลือกตั้งนั้น (เลือกคนที่ชอบ)
• ใบที่ 2 บัตรเลือกพรรค (ส.ส.บัญชีรายชื่อ) เป็นบัตรเลือกแบบบัญชีรายชื่อ ผู้มีสิทธิ์เลือกตั้งสามารถเลือกคะแนนกับพรรคใดก็ได้ (พรรคที่ใช่)

การกลับมาใช้บัตรเลือกตั้ง 2 ใบ อีกครั้ง มีแนวคิดวิเคราะห์จากนักรัฐศาสตร์ ซึ่งเราจะคัดมาเฉพาะว่าพรรคการเมืองใดจะได้ประโยชน์หรือเสียประโยชน์

คนแรก ศ.ดร.ไชยันต์ ไชยพร นักวิชาการชื่อดังจากภาควิชาการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ให้ความเห็นว่า ประเทศไทยมีการใช้ระบบบัตรใบเดียวแค่หนึ่งครั้งเมื่อตอนเลือกตั้งในปี พ.ศ.2562 และมาเปลี่ยนแปลงเป็นบัตร 2 ใบอีกครั้ง ซึ่งการแก้รัฐธรรมนูญครั้งนี้ มีการเห็นพ้องต้องกันของพรรคการเมืองในสภา ข้อดีคือ ระบบนี้เป็นที่ยอมรับของพรรคการเมืองหลายพรรค หากมีการเลือกตั้งในครั้งหน้า ก็จะไม่มีข้อถกเถียงเนื่องจากเป็นฉันทามติและทำให้การแข่งขันมัน Free และ Fair อีกด้วย อีกทั้งประชาชนคุ้นชินกับการเลือกแบบบัตรสองใบอยู่แล้ว เพราะหากบัตรเลือกตั้งมีใบเดียวก็ทำให้คนตัดสินใจลำบาก อย่างเช่น การเลือกตั้งปี พ.ศ.2562 เกิดภาวะสองจิตสองใจ เช่น ภาคใต้ ประชาชนส่วนใหญ่ก็รักประชาธิปัตย์แต่ก็รัก พล.อ.ประยุทธ์ ฯ เช่นกัน  ไม่เลือกพลังประชารัฐก็เลือกประชาธิปัตย์ ด้วยเหตุนี้จึงทำให้ สส.ของประชาธิปัตย์หายไปในเขตภาคใต้

คนที่สอง รศ.ดร.อรรถสิทธิ์ พานแก้ว อาจารย์สาขาวิชาการเมืองการปกครอง คณะรัฐศาสตร์

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ที่สอนวิชาพรรคการเมือง กลุ่มผลประโยชน์ และการเลือกตั้ง ให้ความเห็นว่า การเลือกตั้งแบบสองใบที่เกิดขึ้น อาจจะส่งผลกระทบต่อพรรคเล็ก และพรรคที่กำลังตั้งใหม่ที่เป็นพรรคเล็ก โดยจะมีต้นทุนในการได้ที่นั่งทาง ส.ส. และต้นทุนการเลือกตั้งที่เพิ่มสูงขึ้น เมื่อกติกาการเลือกตั้งเปลี่ยนไป พรรคเหล่านี้ต้องกลับมาคิดทบทวนแล้วว่า ควรจะเน้นไปที่ ส.ส. ระบบเขต มากกว่าจะไปหวัง ส.ส.ปาร์ตี้ลิสต์ เพราะเคยมีกรณีตัวอย่างเมื่อตอนเริ่มใช้รัฐธรรมนูญปี 2540 เช่น ดร.พิจิตต รัตตกุล อดีตผู้ว่าฯ กทม.กับพรรคถิ่นไทย ที่หวังจะได้ ส.ส.ปาร์ตี้ลิสต์ แต่คะแนนไม่ถึงเกณฑ์

ดังนั้นหากเป็นพรรคเล็ก หรือพรรคที่กำลังตั้งใหม่พรรคเล็ก หากพรรค หัวหน้าพรรค กระแสไม่ดึงดูดพอ โอกาสที่จะชนะจึงมีน้อย เราจึงได้เห็น ส.ส.พรรคเล็ก โหวตออกเสียงไม่สนับสนุนการแก้รัฐธรรมนูญในครั้งนี้ นี่เป็นบทวิเคราะห์สั้นๆ สำหรับการแก้รัฐธรรมนูญ เรื่องการเปลี่ยนแปลงระบบการเลือกตั้งเป็นสองใบ ในฐานะประชาชน เรามีหน้าที่เตรียมพร้อมในการออกไปใช้สิทธิ์ใช้เสียง และการเปลี่ยนแปลงระบบในครั้งนี้จะดีต่อการเลือกตั้งสมัยหน้าได้มากน้อยเพียงใด จับตาดูกันต่อไป