จาก หัตถิปาลชาดก + มหาสุตโสมชาดก + มหาหังสชาดก

 

ปัจจัยที่เป็นตัวกระตุ้นสำคัญให้หงส์ทองธตรัฐต้องสูญพันธุ์คือ แมงมุมหิมพานต์ซึ่งมีขนาดตัวใหญ่เท่าล้อรถ(แมงมุมดินใหญ่) เรียกกันว่า อุณานาภี(อุณฺณานาภี/uṇṇanābhi-ผู้มีขนที่ท้อง) เหตุการณ์การปะทะกันระหว่างเหล่าหงส์ธตรัฐและแมงมุมอุณานาภีเท่าที่ตรวจค้นพบ มีด้วยกัน ๒ ครั้ง คือ

 

เหล่าหงส์ทองรอดจากแมงมุม

ครั้งหนึ่งเมื่อจวนจะถึงฤดูฝน หงส์ทองทั้ง ๙๖,๐๐๐ ตัวช่วยกันนำข้าวสาลีที่เกิดเองตามธรรมชาติจากชาตสระมาสะสมไว้ในถ้ำทองกาญจนคูหาที่อยู่ของพวกตนจนเต็ม เพื่อให้พอกินตลอดฤดูฝน เพราะในช่วงฤดูฝนนี้เหล่าหงส์ทองจะไม่ออกไปนอกถ้ำเด็ดขาด เพราะหากออกไปปีกของเหล่าหงส์จะเปียกเต็มด้วยน้ำจนหนักมากเกินไป และไม่อาจจะบินขึ้นได้ เหล่าหงส์จะตกลงสู่เบื้องล่างและจมน้ำที่ท่วมขังอยู่ทั่วไปจนตายในที่สุด ดังนั้น ด้วยความกลัวฝนเหล่าหงส์ทองจึงอยู่ในถ้ำทองนั้นตลอด ๔ เดือนฤดูฝน

 

ในครั้งนั้น แมงมุมตัวหนึ่งได้ทอใยเส้นใหญ่ขนาดเท่าเชือกผูกโคขึงเป็นข่ายใยดักไว้ที่นอกชานประตูถ้ำของหงส์เหล่านั้นเดือนละ ๑ ชั้น ดังนั้นตลอดช่วงฤดูฝน แมงมุมตัวนั้นจึงขึงข่ายใยขนาดเท่าเชือกผูกโคดักที่ปากถ้ำเหล่าหงส์ทองได้ถึง ๔ ชั้น

 

เมื่อสิ้นฤดูฝนแล้ว ได้แบ่งข้าวสาลีจำนวน๔ ส่วนให้ดรุณหงส์รุ่น ๒ ตัวกินตัวละ ๒ ส่วน ดังนั้น หงส์รุ่นทั้งคู่จึงได้ช่วยกันจิกตีตัดข่ายใยทั้ง ๔ ชั้นนั้นให้ขาดออกเป็นสองส่วนได้ ดรุณหงส์คู่นั้นเมื่อสามารถตัดใยให้ขาดเพราะสมบูรณ์ด้วยกำลังได้แล้ว จึงบินนำออกจากถ้ำ ฝูงหงส์ทั้งหมดที่เหลือก็บินตามที่ดรุณหงส์ออกไปได้สำเร็จ

 

เหล่าหงส์ทองสูญพันธุ์

ครั้งนั้นเมื่อจวนถึงฤดูฝน เหล่าหงส์ทองได้ช่วยกันเก็บข้าวสาลีมากักตุนไว้ในถ้ำทองของพวกตนตามปกติเหมือนทุกครั้ง

 

ในครั้งนั้น เมื่อหงส์เหล่านั้นเข้าไปถ้ำแล้ว แมงมุมตัวหนึ่งได้มาทอขึงข่ายใยดักไว้บริเวณนอกชานปากถ้ำของเหล่าหงส์ทองอีกเช่นกัน พวกหงส์จึงคิดจะทำลายข่ายใยของแมงมุมนั้น จึงแบ่งอาหารให้หงส์หนุ่มตัวหนึ่ง ๒ ส่วน หงส์หนุ่มตัวนั้น เมื่อสิ้นฤดูฝนจึงออกนำหน้าทำลายข่ายใยทั้ง ๔ ชั้นออกไปจนหมด เหล่าหงส์ที่เหลือจึงตามออกไปทางนั้น(เรื่องนี้คาดว่าเป็นเหตุการณ์ปกติทั่วไปในฤดูฝนเมื่อเหล่าหงส์ทองถูกแมงมุมมารบกวน)

 

ครั้นสมัยหนึ่ง ฤดูฝนยาวนานกว่าปกติคือ มีมีฝนตกหนักถึง ๕ เดือน อาหารของเหล่าหงส์ก็หมดลงในเดือนที่๕ เมื่อขาดแคลนอาหารจนถึงที่สุดเหล่าหงส์รุ่นจึงปรึกษากันจนได้ข้อตกลงว่า เมื่อพวกตนยังมีชีวิตอยู่ จักได้ไข่อีก แล้วจึงกินไข่ของพวกตนเสียก่อน เมื่อไข่หมด เหล่าหงส์รุ่นจึงเริ่มกินลูกหงส์ และกินหงส์แก่ ต่อมาเรื่อยๆเป็นลำดับ

(คาดว่าโดยเฉลี่ยในแล้ว ในระยะเวลา ๓๐วัน ตลอด ๑เดือน เหล่าหงส์รุ่นกินไข่ ๑๐ วัน กินลูกหงส์ ๑๐ วัน และกินหงส์แก่ ๑๐ วัน)

 

ทว่าตลอดระยะเวลา ๕ เดือนในฤดูฝนที่ผิดปกติ แมงมุมนั้นก็สามารถขึงข่ายใยดักไว้ได้ถึง ๕ ชั้น เมื่อพวกหงส์กินเนื้อพวกเดียวกันก็กลับมีกำลังน้อย หงส์หนุ่มที่ได้อาหารไป ๒ ส่วน ตีข่ายใยขาดได้เพียง ๔ เชั้นเท่านั้น ตีชั้นที่ ๕ ไม่ขาด หงส์รุ่นตัวนำจึงติดอยู่ตรงข่ายใยนั้น และถูกแมงมุมเจาะศีรษะดื่มเลือดกิน

 

แม้ว่าหงส์ทองตัวอื่นจะมาพยายามตีข่ายใยอีก แต่ก็พากันมาติดอยู่ในข่ายใยชั้นที่ ๕ นั้น และถูกแมงมุมดื่มเลือดกินจนหมด

กล่าวกันว่า หงส์สายพันธุ์ธตรัฐเหล่านั้นถึงความพินาศสูญพันธุ์ไปด้วยกันทั้งหมดทั้งสิ้นในคราวนั้นเอง

 

ดูๆไปแล้ว หงส์ทองสายพันธุ์ธตรัฐนี้ก็ดุเอาเรื่องอยู่เหมือนกัน เวลาหิวจัดถึงขนาดกินไข่ กินลูก กินหงส์ที่แก่กว่าได้

อนึ่ง เหตุการณที่ว่าหงส์ทองรุ่นพากันกินหงส์ทองแก่จนหมดนั้น หากว่ากันตามจริงแล้ว น่าจะขยายความได้ว่าเป็นสงครามล้างเผ่าพันธุ์กันเองด้วยซ้ำ เพราะพวกหงส์แก่เองก็คงไม่อยากตายแน่นอน ดังนั้น จึงต้องเป็นการจิกตีฉีกทึ้งสังหารโหดฆ่ากันเองกระทั่งหมดฤดูฝน ก็เหลือเพียงหงส์รุ่นซึ่งมีกำลังวังชามากกว่าหงส์แก่ๆ ทว่า เมื่อจะพากันบินออกจากถ้ำไปหากิน บาดแผลจากการทำร้ายกันเองก็สาหัสเกินไปทำให้อ่อนกำลังลงจนไม่สามารถตีข่ายใยแมงมุมดินใหญ่นั้นออกจนหมดได้ และกลายเป็นเหตุให้สุดท้ายต้องสูญพันธุ์จนหมดไปโดยปริยาย

 

ทว่ายังมีความเป็นไปได้ว่า ที่สูญไปนั้น คือ ฝูงหงส์ทองสายพันธุ์ธตรัฐซึ่งมีถิ่นพักอาศัยอยู่ในถ้ำทอง แต่ก็ยังคงมีสายพันธุ์ของหงส์ทองธตรัฐหลงเหลืออยู่ในยีนแฝงด้วย โดยอ้างอิงจากบันทึกส่วนหนึ่งในชาดก กล่าวคือ

 

สายพันธุ์ปากหงส์ทั้งหลายอาศัยอยู่ในถ้ำทองใกล้ภูเขาจิตตกูฏ ปากหงส์เหล่านี้เป็นสัตว์มีกำลังมาก อนึ่ง วรรณะแห่งสรีระของพวกปากหงส์เหล่านี้ก็มิได้ผิดแปลกกับหงส์สายพันธุ์ธตรัฐ

 

ธิดาแห่งพญาหงส์ปากราชนามว่า สุเหมา มีวรรณะประดุจทองคำ พญาปากหงส์นั้นดำริว่า ธิดาของเรานี้สมควรแก่ธตรัฐราชหงส์ที่มีความยิ่งใหญ่ จึงส่งนางไปให้เป็นบาทบริจาริกาของพญาหงส์ธตรัฐ

 

นางสุเหมาได้เป็นที่รักที่เจริญของพญาหงส์ธตรัฐ และเพราะเหตุนี้เอง สายพันธุ์ของหงส์ทั้งสอง จึงได้เกิดมีความคุ้นเคยกันอย่างสนิทสนม

 

ดังนั้น จากข้อมูลชุดนี้จึงสามารถตั้งสมมุติฐานความเป็นไปได้ว่า ฝูงหงส์ทองธตรัฐได้ดับสูญไปหมดแล้ว แต่ยังหลงเหลือหงส์ทองธตรัฐอยู่ประปรายในพันธุกรรมของหงส์สายพันธุ์ปากในแดนหิมพานต์ซึ่งมีความใกล้เคียงกันมาก ทำนองเดียวกับเสือดำและเสือดาว คือ สายพันธุ์หงส์ทองธตรัฐกลายเป็นยีนแฝงในหงส์เหลืองซึ่งมีโอกาสน้อยมากๆที่นานๆครั้งจะเกิดหงส์ธตรัฐสัก ๑-๒ ตัวขึ้นมาได้ในหมู่ปากหงส์ของหิมพานต์

 

หงส์ทองธตรัฐจึงกลายเป็นสัตว์หายาก ไม่ได้มีดาษดื่นเป็นฝูงละหลายๆหมื่นตัวเหมือนในอดีตอีกต่อไป

 

อนึ่ง ตามพระไตรปิฎกและชาดก ได้กล่าวถึงการปรากฏตัวของหงส์ทอง(สายพันธุ์ธตรัฐ)อยู่ ๒ รูปแบบด้วยกัน คือ

 

๑. ใน๑เรื่องมีการกล่าวถึงหงส์ทองเป็นฝูงใหญ่(จำนวนหลายหมื่น)

๒. ใน๑เรื่องมีการกล่าวถึงหงส์ทองจำนวนไม่มาก มีเพียงประมาณ๑-๒ตัวเท่านั้น

 

ซึ่งคะเนว่า แบบที่๒ จะเกิดขึ้นหลังเหตุวิกฤตการณ์ที่ฝูงหงส์ทองธตรัฐได้กินกันเองและถูกแมงมุมใหญ่ที่ขึงใย๕ชั้นดักไว้หน้าปากถ้ำจับกินจนเกือบสูญพันธุ์ เหลือเพียงยีนแฝงอยู่ในกลุ่มปากหงส์ที่มีลักษณะทางกายภาพใกล้เคียงกันแทบทุกกระเบียดนิ้ว หงส์ทองธตรัฐจึงมีจำนวนน้อยเพราะกลายเป็นสัตว์หายาก(มาก)ในแดนหิมพานต์ไปแล้วนั่นเอง