ทำไม "รถเมล์" (Mail) อ่านว่า รด-เม แต่ "อีเมล" (E-mail) กลับอ่านว่า อี-เมล...งง ล่ะสิ.

คำว่า “รถเมล์” (อ่านว่า – เม) เป็นคำที่มาจากภาษาอังกฤษว่า mail โดยคนไทยเราใช้กันมานานจนคุ้นเคยเป็นอย่างดี พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ ให้ความหมายคำว่า “เมล์” ไว้สองความหมาย คือ

เมล์ ๑ น. เรียกยานพาหนะประจำทางที่ออกตามกำหนดเวลา เช่น รถเมล์ เรือเมล์. (อ. mail)
เมล์ ๒ น. ของที่ส่งทางไปรษณีย์; เรียกถุงที่ใส่หนังสือส่งทางไปรษณีย์ว่า ถุงเมล์. (อ. mail)

ควรทราบว่า คำว่า #รถเมล์ ไม่ได้เป็นการทับศัพท์ภาษาอังกฤษแต่อย่างใด เพราะในภาษาอังกฤษมีแต่คำว่า Bus (บัส)

แท้จริงแล้ว รถเมล์ คำนี้ถูกเรียกตามลักษณะการใช้งานในอดีต โดยมีการสันนิษฐาน เกี่ยวเนื่องกับคำว่า “ถุงเมล์” ก็คือถุงที่ใส่จดหมาย (mail) รวมถึงพัสดุไปรษณีย์ต่างๆ ในสมัยก่อนที่ยังไม่มีบุรุษไปรษณีย์มากนักและไม่มีรถสำหรับขนส่งไปรษณีย์ เวลาจะส่งจดหมายหรือพัสดุในระยะทางไกล ก็จะฝากไปกับรถหรือเรือประจำทางที่จะเดินทางไปยังจุดหมายตามที่จดหมายจ่าหน้าไปถึง จึงเป็นเหตุที่คนสมัยก่อนเรียกรถหรือเรือประจำทางที่ฝากจดหมายไปว่า “รถเมล์” และ “เรือเมล์”

แม้ว่าในปัจจุบัน รถหรือเรือประจำทาง จะไม่ได้มีบทบาทในการส่งไปรษณีย์แล้ว แต่คนไทยก็ยังคงเรียก “รถเมล์” หรือ “เรือเมล์” อยู่เช่นเดิม

กระทั่งมีคำว่า e-mail เพิ่มมาอีกคำ ซึ่งหมายถึงไปรษณีย์อิเล็กทรอนิกส์ เกิดขึ้นในยุคอินเทอร์เน็ต ซึ่งปัจจุบัน ได้ใช้กันอย่างแพร่หลายในทุกวงการ และเป็นเพราะคนไทยหลายคนนิยมเขียนทับศัพท์ e-mail ว่า “อีเมล์” โดยสะกดเหมือนกับ “รถเมล์” แต่กลับออกเสียงว่า /อี-เมล/ ซึ่งต่างจาก “รถเมล์” ที่ออกเสียงแบบไม่มี ล.ลิง สะกด

เหตุนี้ ราชบัณฑิตยสถานจึงได้บัญญัติหลักเกณฑ์การเขียนทับศัพท์คำว่า e-mail ให้เป็น “อีเมล” เพื่อให้อ่านออกเสียงว่า /เมล/ ได้โดยไม่ขัดแย้งกับคำว่า “รถเมล์” และสอดคล้องกับหลักการอ่านภาษาไทยที่จะไม่อ่านเสียงพยัญชนะที่มีเครื่องหมายทัณฑฆาตอยู่ด้านบน

ที่เป็นเช่นนี้เพราะคนไทยสมัยก่อนไม่คุ้นเคยกับการออกเสียงภาษาอังกฤษ เมื่อเจอคำว่า mail ก็ออกเสียง /เมล/ เหมือนเจ้าของภาษาไม่ได้ ออกได้แค่ /เม/ คำว่า รถเมล์ เรือเมล์ ถุงเมล์ จึงใส่เครื่องหมายทัณฑฆาตเพื่อให้รู้ว่า ล. ลิง ไม่ออกเสียง

กระทั่งเปลี่ยนผ่านยุคสมัย คนไทยคุ้นเคยกับการออกเสียงภาษาอังกฤษมากขึ้น คำว่า e-mail คนไทยสามารถออกเสียง อี-เมล ได้เหมือนเจ้าของภาษา เราจึงไม่จำเป็นต้องใส่เครื่องหมายทัณฑฆาตบน ล. ลิง อีกต่อไป สามารถอ่านและเขียนว่า “อีเมล” ได้ทันที

สรุปว่า “รถเมล์” และ “อีเมล” มาจากภาษาอังกฤษคำเดียวกัน คือ mail แต่ที่เขียนและอ่านต่างกัน ก็เพราะสองคำนี้ คนไทยเรารับเข้ามาใช้ในยุคสมัยที่แตกต่างกันนั่นเอง

ทั้งนี้ การที่ภาษามีการเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัยนั้นไม่ใช่สิ่งที่ผิด ถึงกระนั้นเราก็ไม่ควรมองข้ามการศึกษาวิธีการใช้ภาษาไทยตามรูปแบบดั้งเดิมที่ถูกต้อง ทั้งการเขียน การใช้ และการทับศัพท์ เพื่อแยกแยะให้ออกว่าความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับภาษา เป็นไปในทางที่ดีขึ้น (ภาษาวิวัฒน์) หรือทางที่แย่ลง (ภาษาวิบัติ)

หากเป็นการเปลี่ยนแปลงในแบบหลังเราต้องหลีกเลี่ยง เช่น เปลี่ยนเพราะความมักง่าย อ้างว่าเขียนอย่างไรก็ได้ แค่สื่อสารเข้าใจก็พอแล้ว หรือใช้คำผิดติดเป็นนิสัยจนคิดไปเองว่าถูก หรือใช้คำซ้ำซ้อนฟุ่มเฟือย (แบบผิดๆ) ตามกระแส อย่าง อรุณสวัสดิ์ยามเช้า, การแสดงโชว์, เซเลบฯ คนดัง, ประทานให้, สิริโฉมงดงาม (แปลว่า งดงามโฉมงดงาม), ไลฟ์ (Live) สด (Live แปลว่า สด อยู่แล้ว)ฯลฯ

อยากเชิญชวนคนรักภาษาไทย ช่วยกันแนะนำแก้ไขการใช้ที่ไม่เหมาะสม เพื่อป้องกันไม่ให้ภาษาไทยเดินไปในทางเสื่อม และรักษาไว้ ซึ่งลักษณะอันดีงามของภาษาไทย อันเป็นเอกลักษณ์ของชาติที่เราควรภาคภูมิใจ (นพดล ทองคำ : เรียบเรียง)

อ้างอิง บทความ คอลัมน์ "ภาษาไทย...ขัดใจปู่" nationejobs.com และคำบอกเล่าจากนักเขียนอาวุโส