สมเด็จพระราชินีกับผ้าไหมแพรวา
เนื้อหาโดย คุณชายชุนชู
พระราชเสาวนีย์ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถกับชาวผู้ไทย
อำเภอคำม่วง จังหวัดกาฬสินธุ์เมื่อวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๒๐
“ผ้านี้มาจากไหน”
ชาวบ้านกราบทูลว่า “ทำกันเอง”
สมเด็จฯ ตรัสต่อว่า “อยากได้...สวย...มีไหม...จะทำให้...ได้ไหม”
ชาวบ้านกราบทูลตอบด้วยความปลื้มปิติว่า “ได้ค่ะ”
ก่อนที่ผ้าแพรวาสูงค่าจะมีโอกาสออกสู่สายตาชาวไทยและชาวต่างประเทศ การทอผ้าแพรวาได้เดินทางผ่านกาลเวลาอันยาวนานหลายชั่วอายุคนจนเรียกได้ว่าเกือบสูญหายไปจากท้องถิ่นไทย จวบจนเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๒๐ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จเยี่ยมพสกนิกรชาวอำเภอคำม่วง จังหวัดกาฬสินธุ์(เขตพื้นที่สีแดงคอมมิวนิสต์)
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทอดพระเนตรชาวผู้ไทยบ้านโพนนับสิบที่มารอรับเสด็จ ล้วนแล้วแต่แต่งกายแบบผู้ไทเต็มยศ คือ นุ่งผ้าถุงไหมมัดหมี่มีตีนซิ่น สวมเสื้อแขนกระบอกสีดำและคราม คอตั้ง ผ่าหน้าตลอด ติดแถบสีแดง ห่มสไบผ้าแพรวาสีแดง ส่วนผู้ชายชาวผู้ไทยก็นำผ้าแพรวาสีแดงมาคาดเป็นผ้าขาวม้า
พระองค์ทรงสนพระทัยมาก จึงทรงไต่ถามจากชาวบ้านได้ความว่า เป็นผ้าที่สืบทอดจากบรรพบุรุษ และลูกหลานได้นำมาใช้สืบต่อกันมา และในช่วงนั้นยังไม่มีผ้าเช่นนี้วางขาย อีกทั้งยังมีจำนวนน้อย ชาวบ้านจำนวน ๔-๕ หลังคาเรือน รวมกันทั้งหมดมีเพียงไม่กี่ผืน เมื่อยามมีงานสำคัญที่ต้องนุ่งจะอาศัยหยิบยืมกันใช้เรื่อยมา
ทั้งนี้เนื่องด้วยองค์สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงเล็งเห็นว่าผ้าแพรวานั้นเป็นเสมือน เพชรในตม เป็นภูมิปัญญาไทยที่มีคุณค่า จึงทรงมีพระเมตตาธิคุณให้นำมาสืบทอดแก่ลูกหลานและพัฒนากระบวนการผลิตเพื่อให้เกิดรายได้สู่ชุมชน จึงมีพระราชเสาวนีย์ให้ราชเลขานุการในพระองค์ นำเส้นไหมมามอบให้แก่ชาวบ้านเพื่อทอถวาย
ทรงฉลองพระองค์ด้วยชุดที่ตัดเย็บด้วยผ้าไหมแพรวาที่ชาวผู้ไทบ้านโพนทอถวาย
ต่อมาในเดือนพฤศภาคม ๒๕๒๑ เมื่อชาวบ้านโพนทอผ้าไหมแพรวาเสร็จสิ้น จึงได้นำไปทูลเกล้าถวาย ณ พระราชวังไกลกังวล สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงโปรดและทรงนำไปตัดฉลองพระองค์ที่มีความงดงามมาก อีกทั้งยังทรงรับสั่งให้ทางราชการจัดตั้งกลุ่มอาชีพสตรีทอผ้าไหมแพรวาบ้านโพนขึ้น ซึ่งถือเป็นการชุบชีวิตใหม่ให้แก่ชาวบ้านโพน เพราะในสมัยก่อน ชาวบ้านโพนยังคงทำมาหาเลี้ยงชีพด้วยรายได้จากการทำนาปลูกข้าว ทำไรและสวน จึงมีรายได้ที่ไม่แน่นอน หากปีไหนสภาพภูมิอากาศแห้งแล้งก็จะได้ผลผลิตน้อยตามไปด้วย สภาพความเป็นอยู่ของบ้านโพนจึงยังยากจนและแร้นแค้นเป็นอันมาก อีกทั้งถนนหนทางยังธุรกันดารยากต่อการเข้าถึง แต่แล้วเมื่อการทอผ้าไหมแพรวาได้รับการสนับสนุนและก่อตั้งขึ้นอย่างเป็นกิจลักษณะในรูปแบบของกลุ่มอาชีพในโครงการศิลปาชีพฯ ในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และทรงให้การส่งเสริมสนับสนุนในรูปแบบต่างๆ โดยโปรดเกล้าฯ ให้พัฒนารูปแบบการทอผ้าจากผ้าห่มยาว ๑ วา กว้างครึ่งวา ก็ขยายออกเป็นผืนผ้ากว้าง โดยส่วนหนึ่งยังคงเป็นผ้าแพรวายกลายดอกตามลวดลายต่างๆ อันเป็นเอกลักษณ์ อีกส่วนหนึ่งเป็นผ้าพื้น รวมกันเป็นผืนยาวประมาณ ๕ เมตร เพื่อให้เพียงพอที่จะตัดชุดของสตรีได้ ๑ ชุด และโปรดเกล้า ให้พัฒนาจากเดิมซึ่งมีสีเฉพาะสีแดงเข้มให้มีสีพื้นหลากหลาย ส่วนลายดอกสลับสอดสีไหมให้กลมกลืนสวยงาม
ต่อมาชาวบ้านโพนพร้อมใจกันทอผ้าไหมแพรวายาวที่สุดในโลก ๙๙ เมตร ๖๐ ลาย ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เพื่อแสดงถึงความจงรักภักดีและรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณถวายเป็นราชสักการะเนื่องในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ ๕๐ ปี ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ในวันที่ ๒๐ พฤศจิกายน ๒๕๓๙ ณ พระตำหนักภูพานราชนิเวศน์ อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ :
ทรงพระกรุณาอนุรักษ์และฟื้นฟูการทอผ้าไหม มัดหมี่ และแพรวา
ทรงฟื้นฟูชูเชิดศิลปะ งามพระจริยะประเสริฐผล
งามทอผ้าศิลปาชีพประทีปชน เส้นไหมยลงามระยับประทับใจ
ศิลปะมัดหมี่ไทยสายใยรัก แจ่มประจักษ์ลายสร้างสรรค์อันสดใส
มัดย้อมทอล้ำค่าปัญญาไทย งามแพรพรรณวิไลชวนนิยม
ไหมทอลายวิจิตรสฤษฏ์ค่า ไหมแพรวาลายเรขงามเสกสม
พระปรีชาแหล่งหล้าล้วนชื่นชม น้อมผคมเทิดพระคุณพระบุญงาม
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงสนพระราชหฤทัยในศิลปะการทอผ้าของไทยเป็นอย่างยิ่ง ทรงตระหนักในความสำคัญของการทอผ้า ซึ่งเป็นการบันทึกวัฒนธรรมท้องถิ่นต่างๆลงบนผืนผ้า คนไทยในท้องถิ่นต่างๆมีวิธีการทอผ้าและสร้างสรรค์ลวดลายงดงามต่างกันไปไม่มีท้องถิ่นใดเป็นรองกัน และเป็นแบบฉบับของแต่ละท้องถิ่นที่สืบทอดต่อกันมาแต่โบราณกาล ทั้งการทอผ้าฝ้าย ทอผ้าไหม และการจกผ้า แต่ละท้องถิ่นต่างประดิษฐ์คิดลายบนผืนผ้าด้วยกรรมวิธีอันชาญฉลาดต่างๆกันไป ซึ่งล้วนเป็นภูมิปัญญาของคนไทยชนิดที่น่าจะไม่มีประเทศใดในโลกเทียบเทียมได้ เช่น การทอผ้ามัดหมี่ โดยวิธีมัดย้อมเส้นฝ้ายหรือไหมก่อน การทอผ้าแพรวา ผ้าขิดของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ผ้ายกดอกของภาคเหนือ ผ้าแต่ละผืนแม้มีลวดลายและย้อมสีเดียวกัน แต่ก็มีความแตกต่างกันจนอาจกล่าวได้ว่าเป็นผ้าชิ้นเดียวในโลก
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ มีพระราชวิสัยทัศน์กว้างไกล ทรงพระราชดำริว่า ถ้าราษฎรในชนบททำการเกษตรกรรมเป็นอาชีพเพียงอย่างเดียว ถ้าฝนฟ้าไม่ตกต้องตามฤดูกาล ก็จะประสบความเดือดร้อน ระหว่างเสด็จพระราชดำเนินทรงเยี่ยมราษฎรในภูมิภาคต่างๆ ทรงพบว่าแต่ละท้องถิ่นมีผ้าทอมือ ที่งดงามเป็นเอกลักษณ์ของตนเองและกำลังจะเสื่อมสูญไปเพราะมีผ้าทอด้วยเครื่องจักรเข้ามาแทนที่ จึงทรงพระกรุณาส่งเสริม การทอผ้าเพื่อเป็นอาชีพเสริมแก่ราษฎร และเพื่ออนุรักษ์ฟื้นฟูมรดกศิลปกรรมการทอผ้าอันเป็นภูมิปัญญาไทยที่ล้ำค่าให้คืนมาดำรงคงอยู่คู่เป็นเอกลักษณ์ของชาติตลอดไป โปรดเกล้าฯ ให้มูลนิธิศิลปาชีพฯจัดหาวัสดุอุปกรณ์และครูจากกรมส่งเสริมอุตสาหกรรมและผู้ชำนาญในการทอผ้าชนิดต่างๆไปสอนชาวบ้าน และโปรดฯ ให้พัฒนาการปลูกหม่อนเลี้ยงไหม การผลิตเส้นไหม การย้อมสีให้มีคุณภาพและสีไม่ตกด้วย
ผ้าไหมแพรวาดั้งเดิมจะมีขนาดเดียว สีเดียว คือ มีขนาดความยาว1วา สีแดงเดียว
พระราชินีทรงส่งเสริมให้มีการทอผ้าไหมแพรวาที่มีขนาดกว้าง ยาว และหลากหลายสีสันมากขึ้น
นางคำสอน สระทอง หนึ่งในผู้ทอผ้าไหมแพรวา ที่เคยเข้าเฝ้าถวายผ้าไหมแพรวา กล่าวว่า รู้สึกสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ ทั้ง 2 พระองค์ที่เสด็จเยือนอำเภอคำม่วง เมื่อวันที่ 29 เดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2520 ทำให้วันนี้ ผ้าไหมแพรวา เป็นที่รู้จัก และเป็นที่ต้องการของทุกคนที่นิยมผ้าไทย ทำให้ชาวผู้ไทบ้านโพนมีอาชีพ มีรายได้ พออยู่พอกิน มีความสุขกับการได้ทอผ้าไหมแพรวา และได้รักษาผ้าไหมแพรวาอันเป็นภูมิปัญญาของบรรพบุรุษ ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของชนเผ่าผู้ไทกาฬสินธุ์
ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพผ้าไหมแพรวาบ้านโพนตามแนวพระราชดำริของสมเด็จพระราชินี
การแต่งตัวด้วยชุดประจำเผ่าของชาวผู้ไทบ้านโพน
การร่ายของชาวผู้ไทกาฬสินธุ์
งานวิจิตรแพรวา ราชินีแห่งไหมถูกจัดขึ้นทุกปีเพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ
แพรวา...ราชินีแห่งไหม
ผ้า วิจิตรค่าล้น ควรเมือง
ไหม ส่วิถีเรือง รุ่งฟ้า
แพร พรรณรายนองเนือง นับมาก
วา ไป่ไหนเทียบผ้า ว่านี้ “ราชินี”
ขอพระองค์ทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน
เนื้อหาโดย: คุณชายชุนชู
เป็นกำลังใจให้เจ้าของกระทู้โดยการ VOTE และ SHARE
72 VOTES (4/5 จาก 18 คน)
VOTED: akebtm
Hot Topic ที่น่าสนใจอื่นๆ
AI หลุดบอกเลข งวด 16 เมษายน 2567iPhone รุ่นประหยัดมาแล้ว!ครูไพบูลย์ เจ้าของฉายากงยูเมืองไทย โพสหยอดหวาน ลั่น "เมื่อไหร่จะได้ยกเอวเขาน้อ"พลังมหัศจรรย์ของ "เกลือ" เปลี่ยนการซักผ้าให้สะอาดง่ายสาวสงสัยว่าบ้าน หรือร้านขายพัดลมกันแน่..เพราะเล่นติดถึง 14 ตัวทั่วบ้าน"เปรี๊ยอภัยมณี" วรรณคดีไทย ที่เขมรเคลมเปลี่ยนชื่อไปจาก "เรื่องพระอภัยมณี"?"เดชา" ชี้ ละครที่สนุกสนานเค้าลางใกล้จบ ต้องรอดูจนถึงตอนนั้นสงสัยพรที่เข้าไปขอ คือขอให้ได้อยู่นายกฯ ต่อ"วงกลมลึกลับ" โผล่เหนือน้ำ..บางหลุมมีปลาอยู่ มันคืออะไรกันแน่ ?แคสตรงปก เจมส์จิ(คุณชายพุฒิภัทร) และไมกี้(คุณฉัตรเกล้า)Hot Topic ที่มีผู้ตอบล่าสุด
"จั๊กกะบุ๋ม" กราบเท้าขอขมา "อาเป็ดเชิญยิ้ม" ที่ทำให้ตระกูลเชิญยิ้มเสียชื่อเสียง ลั่น จะปรับตัวเองให้ดีขึ้น!เคลมอีกแล้ว! อ้างมั่ว "ลิซ่า" ไม่ใช่คนไทย..แต่เป็นคนเขมรแคสตรงปก เจมส์จิ(คุณชายพุฒิภัทร) และไมกี้(คุณฉัตรเกล้า)ฟิวชั่นจนอึ้ง!! เมนูสุดเเปลกจากเวียดนาม "ชานมปลาทอด" เเปลกจนหมอเตือน กินเเยกเถอะทำไมมนุษย์ถึงตื่นเช้า?