ซึ่งอาจแบ่งได้เป็น ๕ ประการได้แก่

 

 

กตัญญูต่อบุคคล

 

คือใครก็ตามที่เคยมีพระคุณต่อเรา ไม่ว่าจะมากน้อยเพียงไร จะต้องกตัญญูรู้คุณท่าน  ติดตามระลึกถึงเสมอด้วยความซาบซึ้งพยายามหาโอกาสตอบแทนบุญคุณท่านให้ได้

 

 

 

กตัญญูต่อสัตว์

 

คือสัตว์ที่มีคุณต่อเรา เช่น ช้าง ม้า วัว ควาย ที่ใช้งาน จะต้องใช้ด้วยความกรุณปราณี ไม่เฆี่ยนตีจนเหลือเกิน อย่าใช้งานหนักจนเป็นการทรมาน ขณะเดียวกันก็ต้องเลี้ยงดูให้อาหารอย่าให้อดให้อยาก

 

 

กตัญญูต่อสิ่งของ

 

คือของสิ่งใดก็ตามที่มีคุณต่อเรา เช่น หนังสือธรรมมะ หนังสือเรียน สถานศึกษา วัด ต้นไม้ ป่าไม้ วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการหาเลี้ยงชีพ ฯลฯ จะต้องปฏิบัติต่อสิ่งเหล่านี้ให้ดี ไม่ลบหลู่ดูแคลน ไม่ทำลาย

 

 

กตัญญูต่อบุญ

 

คือรู้ว่าคนเราเกิดมามีอายุยืนยาว ร่างกายแข็งแรง ผิวพรรณดี สติปัญญาเฉลียวฉลาด  มีความสุขความเจริญ มีความก้าวหน้า มีทรัพย์สมบัติมาก เนื่องมาจากผลของบุญ

 

 

กตัญญูต่อตนเอง

 

คือรู้ว่าร่างกายของเรานี้เป็นอุปกรณ์สำคัญ ที่เราจะใช้อาศัยในการทำความดี ใช้ในการสร้างบุญกุศลนานาประการ เพื่อความสุขความเจริญก้าวหน้าแก่ตนเอง จึงต้องทะนุถนอมดูแลร่างกาย รักษาสุขภาพให้ดี ไม่ทำลายทำร้ายตัวเอง

 

 

ที่กล่าวมาทั้งหมดนั้น สรุปรวมได้ว่าวิธีสร้างบุญบารมีที่ถูกต้องและได้ผลมากที่สุดนั้น คือ การให้ทาน     การรักษาศีล และการเจริญภาวนา ประกอบกับการมีเมตตากรุณาและความกตัญญูกตเวที จึงจะเป็นคนดี และเป็นที่รักใคร่ของพรหมเทพ เทวดาและบุคคลทั่วไป

 

สุดท้ายที่อยากจะฝากไว้ก็คือ การทำบุญนั้นมีหลายวิธี ไม่เพียงแต่การทำทาน เช่น การใส่บาตร 

ทำสังฆทาน ตามที่หลายคนเข้าใจกัน ยังมีอีกหลายช่องทางในการทำบุญ ในทางพุทธศาสนาเราเรียกว่า

 

บุญกิริยาวัตถุ ๑๐ ซึ่งก็ได้บุญทั้งนั้น คือ

 

๑ ด้วยการบริจาคทาน

๒ ด้วยการรักษาศีล

๓ ด้วยการภาวนา

๔ ด้วยการอ่อนน้อมถ่อมตน

๕ ด้วยการช่วยขวนขวายทำในกิจที่ชอบ

๖ ด้วยการเฉลี่ยส่วนความดีให้ผู้อื่น

๗ ด้วยความยินดีความดีของผู้อื่น

๘ ด้วยการฟังธรรม

๙ ด้วยการสั่งสอนธรรม

๑๐ ด้วยการทำความเห็นให้ตรง

 

 

ทั้ง ๑๐ ช่องทางนี้เป็นช่องทางแห่งบุญทั้งสิ้น ซึ่งมีโอกาสจะทำได้อยู่ตลอดเวลาหากมีความตั้งใจจริง    จะทำแบบใดก็ขึ้นอยู่กับจริต กรรมวาระ ตามที่เราปรารถนาทั้งสิ้น

บุญที่เราทำจะเป็นเสบียงสำคัญที่เรานำไปใช้ในภพนี้และภพหน้า   จะเป็นพลังบุญที่ก่อให้เกิดความสุขความสำเร็จสืบต่อไป ขอจงหมั่น    ทำบุญทำทานด้วยความเข้าใจกันเทอญ โมทนา สาธุ